Τι Είναι τα Εργατικά Συμβούλια

Πηγή: http://paranagnostis.blogspot.com

Αρχίζουμε με αυτή την ανάρτηση ένα αφιέρωμα στα Εργατικά Συμβούλια, το όργανο της εργατικής τάξης για την πολιτική και κοινωνική της χειραφέτηση. Το παρόν άρθρο αναδημοσιεύεται από την International Review. 

Η μετάφραση από τον Παραναγνώστη 

Μέρος Ι. 

Γιατί τα Εργατικά Συμβούλια Πρωτοεμφανίστηκαν στα 1905 

Στις 2 Μαρτίου 1919, στην εναρκτήρια συνεδρία του 1ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς, ο Λένιν υποστήριξε ότι το «Σοβιετικό Σύστημα» ( τα Εργατικά Συμβούλια των Ρώσων εργατών) ενώ ήταν προηγουμένως μια «Λατινική φράση» για την μεγάλη εργατική μάζα, πέρασαν στην καθημερινή γλώσσα σε πολλές χώρες και , πάνω απ' όλα, έγιναν μια πιο κοινή μορφή αγώνα για τους εργάτες·ανέγνωσε ένα άρθρο μιας Αγγλικής αστικής εφημερίδας που έγραφε: «Η Βρετανική κυβέρνηση συναντήθηκε με εκπροσώπους του Εργατικού Συμβουλίου του Μπέρμιγχαμ και εξέφρασε την πρόθεσή της να αναγνωρίσει τα Συμβούλια ως βιομηχανικές οργανώσεις»i

Σήμερα, 90 χρόνια μετά, σύντροφοι από διάφορες χώρες γράφουν και μας ρωτούν: «Τι είναι τα Εργατικά Συμβούλια;» αναγνωρίζοντας ότι πρόκειται για ένα ζήτημα για το ποίο δεν γνωρίζουν ενδεχομένως τίποτα και για το οποίο θα ήθελαν να ξέρουν περισσότερα.

Το βάρος της πιο τρομερής αντεπανάστασης που γνώρισε η ιστορία, οι δυσκολίες που από το 1968 εμπόδισαν την πολιτικοποίηση της πάλης της εργατικής τάξης· η παραποίηση ή η τελεία αποσιώπηση που επιβάλλουν τα ΜΜΕ και η αστική κουλτούρα, πάνω στην ιστορική εμπειρία του προλεταριάτου – όλα αυτά συμβάλλουν ώστε λέξεις όπως Σοβιέτ ή Εργατικό Συμβούλιο, οι οποίες ήταν άλλοτε τόσο οικείες σε γενεές εργατών στα 1917 – 1923 να τους είναι σήμερα κάτι ολότελα ξένο ή να ερμηνεύεται με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο από την αρχική τους σημασίαii

Το άρθρο αυτό θα προσπαθήσει να απαντήσει σε τέσσερις απλές ερωτήσεις: Τι είναι τα Εργατικά Συμβούλια; Γιατί εμφανίστηκαν ξαφνικά; Σε ποιες ιστορικές ανάγκες απάντησαν; Ανταποκρίνονται στις σημερινές συνθήκες; Για να απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις θα χρησιμοποιήσουμε την ιστορική εμπειρία της τάξης μας που περιλαμβάνει τον επαναστατική μάχη του 1905 και του 1917 όπως και τους αντίλογους και τα γραπτά στρατευμένων επαναστατών όπως ο Τρότσκυ, η Λούξεμπουργκ, ο Λένιν και ο Πάνεκουκ.

Οι Ιστορικές Συνθήκες που Δημιούργησαν τα Εργατικά Συμβούλια

Γιατί τα Εργατικά Συμβούλια εμφανίστηκαν στα 1905 και όχι το 1871 τον καιρό της Παρισινής Κομμούνας;iii

Μπορούμε να καταλάβουμε την πρώτη εμφάνιση των Εργατικών Συμβουλίων κατά την διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης του 1905 μόνο αν αναλύσουμε τους σχετικούς παράγοντες: την ιστορική περίοδο, την άμεση εμπειρία του ίδιου του προλεταριακού αγώνα και την παρέμβαση επαναστατικών οργανώσεων.

Αναφορικά με την περίοδο, ο καπιταλισμός βρισκόταν στο αποκορύφωμα της εξέλιξής του, αλλά έδειχνε ολοένα και περισσότερο σημάδια εισόδου σε παρακμή, ιδιαιτέρως στο ιμπεριαλιστικό επίπεδο. Ο Τρότσκυ στις εργασίες του του 1905 και στο «Αποτελέσματα και Προοπτικές», στο οποίο θα αναφερθούμε, υπογραμμίζει το εξής: «Συμπαρασύροντας όλες τις χώρες μαζί στον δικό του τρόπο παραγωγής και εμπορίου, ο καπιταλισμός έκανε τον κόσμο έναν ενιαίο οικονομικό και πολιτικό οργανισμό»και πιο ειδικά. «Αυτό δίνει στα τρέχοντα γεγονότα έναν άμεσο διεθνή χαρακτήρα και μια παγκόσμια προοπτική. Η πολιτική απελευθέρωση της Ρωσίας υπό την ηγεσία της εργατικής τάξης θα ανυψώσει την τάξη σε άγνωστα ως τα τώρα ιστορικά ύψη και θα επιφέρει την πτώση του καπιταλισμού, δια του οποίου η ιστορία έχει πραγματοποιήσει τους στόχους της»iv Οι μαζικές κινητοποιήσεις και οι γενικές απεργίες που παρήγαγε αυτή η νέα περίοδος ξέσπασαν σε όλον τον κόσμο πριν από το 1905: γενικές απεργίες στην Ισπανία το 1902, στο Βέλγιο το 1903 και στην ίδια τη Ρωσία σε διάφορες περιστάσεις.

Ερχόμαστε στον δεύτερο παράγοντα, την ίδια την πάλη. Τα Εργατικά Συμβούλια δεν αναδύθηκαν από το γαλανό, σαν κεραυνός εν αιθρία. Τα προηγούμενα χρόνια είχαν γίνει πολλές απεργίες στη Ρωσία από το 1896 και μετά: η γενική απεργία των εργατών της υφαντουργίας στην Πετρούπολη το 1896 και το 1897· μεγάλες απεργίες το 1903 και 1904 που συντάραξαν ολόκληρη τη νότια Ρωσία, κλπ. Αυτές οι εμπειρίες έδειξαν τάσεις αυθόρμητης κινητοποίησης, κατά τις οποίες δημιουργήθηκαν όργανα πάλης, που δεν αντιστοιχούσαν πια στις τυπικές συνδικαλιστικές μορφές πάλης, προλειαίνοντας το έδαφος για τους αγώνες του 1905:«... η ιστορία της παρούσας περιόδου μαζικών αγώνων αρχίζει με εκείνες τις γενικές απεργίες της Πετρούπολης. Αυτές οι απεργίες είναι λοιπόν σημαντικές για το πρόβλημα της μαζικής απεργίας γιατί εμπεριέχουν ήδη, εν σπέρματι, όλους τους κύριους παράγοντες των κατοπινών μαζικών απεργιών»v

Περαιτέρω, ως προς τον τρίτο παράγοντα, τα προλεταριακά κόμματα ( οι Μπολσεβίκοι και άλλες τάσεις) δεν είχαν προφανώς κάνει καμία προηγούμενη προπαγάνδα για το θέμα των Εργατικών Συμβουλίων, εφόσον η εμφάνισή τους τους αιφνιδίασε· ούτε είχαν στήσει ενδιάμεσες δομές οργάνωσης για προετοιμασία. Κι όμως η ακατάπαυστη δουλειά της πολιτικής τους προπαγάνδας, συνεισέφερε κατά πολύ στην ανάδυσή των Εργατικών Συμβουλίων. Αυτή είναι η άποψη της Ρόζας Λούξεμπουργκ για τα αυθόρμητα κινήματα όπως αυτό της απεργίας των εργατών της υφαντουργίας στην Πετρούπολη στα 1896 και 1897: «Η επόμενη ευκαιρία για το κίνημα ήταν εξ ολοκλήρου τυχαία, ακόμη και ασήμαντη, το ξέσπασμά της στοιχειώδες· αλλά στην επιτυχία του το κίνημα, απέδωσε τους καρπούς της, επί κάμποσα χρόνια ,αγκιτάτσιας της Σοσιαλδημοκρατίας »vi

Από αυτή την άποψη, με αυστηρότητα διασαφήζει τον ρόλο των επαναστατών:« Το να καθορίσει εκ των προτέρων την αιτία και τη στιγμή από και στην οποία θα ξεσπάσουν οι μαζικές απεργίες στην Γερμανία δεν είναι στο χέρι της Σοσιαλδημοκρατίας, επειδή δεν είναι στο χέρι της να προκαλεί ιστορικές καταστάσεις με αποφάσεις κομματικών συνεδρίων. Αλλά αυτό που μπορεί και πρέπει να κάνει είναι να καταστήσει σαφείς τις πολιτικές τάσεις, μόλις αυτές εμφανιστούν, και να τις διαμορφώσει σε αποφασιστική και συνεπή τακτική. »vii

Αυτή η ανάλυση προσφέρει μαι κατανόηση της φύσης του μεγάλου κινήματος που ταρακούνησε τη Ρωσία στη διάρκεια του 1905 και το οποίο έφθασε στο αποφασιστικό του στάδιο στους τρεις τελευταίους μήνες εκείνης της χρονιάς, από τον Οκτώβριο μέχρι τον Δεκέμβριο, κατά τη διάρκεια των οποίων η ανάπτυξη των Εργατικών Συμβουλίων διαδόθηκε ευρέως.

Το επαναστατικό κίνημα του 1905 έχει τις ρίζες του στα αξέχαστα γεγονότα της «Ματωμένης Κυριακής», στις 22 Γενάρη του 1905.viii Το κίνημα αυτό δοκίμασε την πρώτη του άμπωτη τον Μάρτιο του 1905 πριν επανακάμψει μέσα από διάφορα μονοπάτια τον Μάιο και τον Ιούλιο.ix Σε όλη αυτή τη περίοδο όμως ,πήρε την μορφή μιας σειράς αυθορμήτων εκρήξεων με χαμηλό επίπεδο οργάνωσης. Αντιθέτως, από τον Σεπτέμβριο, το ζήτημα της γενικής οργάνωσης της εργατικής τάξης ήρθε στο προσκήνιο: αυτό ήταν η έναρξη μιας φάσης αυξανόμενης πολιτικοποίησης των μαζών, στην οποία είδαμε τα όρια της πάλης για άμεσα αιτήματα, αλλά επίσης και την απογοήτευση που προκάλεσαν η βαναυσότητα του τσαρισμού και οι δισταγμοί της φιλελεύθερης μπουρζουαζίας.x

Ο Δημόσιος Διάλογος Μέσα στις Μάζες

Είδαμε τις ιστορικές συνθήκες στις οποίες τα πρώτα Σοβιέτ εμφανίστηκαν. Αλλά ποιοι ήταν οι αποφασιστικοί παράγοντες σ' αυτό; Δημιουργήθηκαν μέσα από εσκεμμένες δράσεις μιας συμπαγούς μειοψηφίας; Ή εναλλακτικά, υπήρξαν το άμεσο προϊόν αντικειμενικών συνθηκών;

Εάν η επαναστατική προπαγάνδα που διεξάχθηκε για κάμποσα χρόνια, όπως ήδη είπαμε, συνεισέφερε στην ανάδυση των Σοβιέτ, και εάν ο Τρότσκυ έπαιξε έναν ηγετικό ρόλο στο Σοβιέτ της Πετρούπολης, η εμφάνισή τους δεν ήταν ούτε το άμεσο αποτέλεσμα της αγκιτάτσιας ή οργανωτικών προτάσεων των μαρξιστικών κομμάτων ( διαιρεμένων εκείνη την εποχή σε Μπολσεβίκους και Μενσεβίκους), ούτε ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλιών αναρχικών ομάδων όπως ισχυρίζεται ο Voline στο βιβλίο του “Η Άγνωστη Επανάσταση”xi Ο Volinexii πίστεψε ότι το πρώτο Σοβιέτ εμφανίστηκε κατά το δεύτερο μισό του Φεβρουαρίου του 1905. Χωρίς να αμφισβητούμε την αξιοπιστία των γεγονότων που αναφέρει, μπορούμε να πούμε ότι αυτή η συνάντηση- που ο ίδιος ο Voline αποκάλεσε “ιδιωτική”- θα μπορούσε να είναι ένας παράγοντας που συνεισέφερε στην ανάδυση των Σοβιέτ, αλλά δεν απετέλεσε την ιδρυτική τους πράξη.

Επικράτησε να θεωρείται το Σοβιέτ του Ιβάνοβο-Βοσνεσένκ ως το πρώτο ή ένα από τα πρώτα.xiiiΣυνολικά αναγνωρίστηκαν 40 με 50 Σοβιέτ, μαζί με μερικά Σοβιέτ στρατιωτών και αγροτών. Ο Anweiler σημειώνει με έμφαση τις ανόμοιες προελεύσεις τους: «άλλα είχαν ως πρότυπο παλαιότερες οργανώσεις όπως απεργιακές επιτροπές και συνελεύσεις εκπροσώπων· άλλα διαμορφώθηκαν κατ' ευθείαν, με πρωτοβουλίες οργανώσεων του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, οι οποίες τότε άσκησαν σημαντική επιρροή στο Σοβιέτ. Συχνά, τα σύνορα μεταξύ μιας απλής απεργιακής επιτροπής και ενός πλήρως ανεπτυγμένου συμβουλίου εκπροσώπων των εργατών ήταν ρευστά και μόνον στα κύρια επαναστατικά κέντρα με σημαντικές συγκεντρώσεις εργατών - όπως (εκτός της Πετρούπολης) η Μόσχα, η Οδησσός, το Νοβοροσίσκ και το Ντόνετς-Μπάζιν - τα συμβούλια ήταν τελείως οργανωμένα»xiv

Έτσι, η πατρότητα των Σοβιέτ δεν μπορεί να αποδοθεί σε τούτο ή εκείνο το πρόσωπο ή μειοψηφία· ξεπρόβαλαν αυθόρμητα από το πουθενά. Στην ουσία ήταν η συλλογική δουλειά της τάξης: πολλαπλές πρωτοβουλίες, συζητήσεις, προτάσεις που εγείρονταν εδώ κι εκεί, όλα συνυφασμένα με την εξέλιξη των γεγονότων, μαζί με την ενεργή παρέμβαση των επαναστατών, έδωσαν αποτέλεσμα τη γέννηση των Σοβιέτ. Κοιτάζοντας από πιο κοντά αυτή τη διαδικασία, μπορούμε να διακρίνουμε δύο αποφασιστικούς παράγοντες: την μαζική κλίμακα του δημοσίου διαλόγου και την αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση των αγώνων.

Η αξιοσημείωτη ωρίμανση της συνείδησης εντός των μαζών από τον Σεπτέμβριο του 1905 εκφράστηκε στην ανάπτυξη μιας μεγάλης όρεξης για δημόσιο διάλογο. Οι ένθερμες συζητήσεις που πήγαζαν μέσα από τα εργοστάσια, τα πανεπιστήμια, τις γειτονιές, ήταν ένα «νέο» φαινόμενο που εντάθηκε σημαντικά κατά την διάρκεια του Σεπτέμβρη. Ο Τρότσκυ μας παρέχει μερικές αποδείξεις: «αυτές οι τελείως ελεύθερες λαϊκές συναθροίσεις λάμβαναν χώρα εντός των τειχών των πανεπιστημίων, ενώ η απεριόριστη τρομοκρατία του Τρέπωφxv βασίλευε στους δρόμους, ήταν ένα από τα πιο εκπληκτικά πολιτικά παράδοξα των φθινοπωρινών μηνών του 1905. » Αυτές οι συναντήσεις παρακολουθούνταν ολοένα και περισσότερο από μάζες εργατών: «O κόσμος γέμισε τους διαδρόμους, τις αίθουσες και τις τραπεζαρίες. Οι εργάτες πήγαν κατ' ευθείαν από το εργοστάσιο στο πανεπιστήμιο», λέει ο Τρότσκυ συμπληρώνοντας τα ακόλουθα: «Το επίσημο τηλεγραφικό πρακτορείο, τρομοκρατημένο από το ακροατήριο που μαζευόταν στην αίθουσα συνελεύσεων του πανεπιστημίου Βλάντιμιρ, μετέδωσε πως εκτός από φοιτητές, το πλήθος αποτελούνταν από ένα μεγάλον αριθμό ασχέτων προσώπων και των δύο φύλλων, μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, έφηβους από τα ιδιωτικά σχολεία της πόλης, εργάτες και έναν ετερόκλητο όχλο από λαό και αλήτες»xvi

Αλλά δεν ήταν καθόλου ένας «ετερόκλητος όχλος» όπως το πρακτορείο ειδήσεων περιφρονητικά ισχυρίστηκε, αλλά μια συλλογική ομάδα που συζήτησε και στοχάστηκε με έναν συντεταγμένο και μεθοδικό τρόπο, διατηρώντας μια αυστηρή πειθαρχία και μια ωριμότητα που ακόμα και ο αρθρογράφος της αστικής εφημερίδας Ρους (Ρωσία) αναγνώρισε, όπως σημειώνει ο Τρότσκυ: «Ξέρεις τι με εξέπληξε περισσότερο απ' όλα στη συνάντηση του πανεπιστημίου; Η εξαιρετική υποδειγματική τάξη. Αμέσως μόλις έφτασα, ανακοινώθηκε ένα διάλειμμα στην αίθουσα συνελεύσεων και πήγα για μια βόλτα στον διάδρομο. Ένας πανεπιστημιακός διάδρομος είναι μάλλον σαν δρόμος. Όλες οι αίθουσες διδασκαλίας του διαδρόμου ήταν γεμάτες κόσμο, όπου και διεξάγονταν ανεξάρτητες επιμέρους συζητήσεις. Στον ίδιο το διάδρομο στριμωξίδι μέχρι ξεχειλίσματος: πλήθη κινούνταν πάνω κάτω (...) Θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί ότι πήγαιναν σε «δεξίωση», μόνο μια μάλλον πιο σοβαρή από όσο είναι συνήθως αυτές οι υποθέσεις. Κι όμως αυτοί ήταν οι άνθρωποι, οι πραγματικοί αυθεντικοί άνθρωποι, με χέρια τραχιά από τη σκληρή χειρωνακτική εργασία, με αυτή την γαιόχρωμη χροιά που παίρνουν οι άνθρωποι όταν ζουν σε ανθυγιεινά, ανάερα οικήματα.»xvii

Μπορούμε να παρατηρήσουμε την ίδια πειθαρχία στην βιομηχανική πόλη του Ιβάνοβο-Βοσνεσένσκ, που αναφέρθηκε παραπάνω, από τον μήνα Μάιο: «Οι σύνοδοι της ολομέλειας λάμβαναν χώρα κάθε πρωί στις εννέα. Όταν αυτή η συνάντηση [του Σοβιέτ] τελείωσε, η γενική συνέλευση των εργατών άρχισε να εξετάζει όλα τα θέματα που συνδέονταν με την απεργία. Υπήρχαν αναφορές προόδου για τις διαπραγματεύσεις με τους εργοδότες και τις αρχές. Μετά τη συζήτηση, οι προτάσεις του Σοβιέτ υποβλήθηκαν στην ολομέλεια. Μετά , οι ακτιβιστές του κόμματος έβγαλαν ενθουσιώδεις λόγους για την κατάσταση που αντιμετωπίζει η εργατική τάξη και η συνάντηση συνεχίστηκε μέχρις εξαντλήσεως των θεμάτων. Σ' αυτό το σημείο, το πλήθος άρχισε να τραγουδάει επαναστατικά τραγούδια και η ολομέλεια τερματιζόταν. Κάθε μέρα το ίδιο.»xviii

Η Ριζοσπαστικοποίηση της Πάλης

Μια μικρή απεργία που ξέσπασε στις 19 Σεπτεμβρίου στο τυπογραφείο Σιτίν της Μόσχας θα άναβε το φιτίλι της γενικής απεργίας του Οκτωβρίου στην διάρκεια της οποίας τα Σοβιέτ διαδόθηκαν ευρέως. Η αλληλεγγύη προς το τυπογραφείο Σιτίν έβγαλε πάνω από 50 Μοσχοβίτικα τυπογραφεία σε απεργία, με αποτέλεσμα μια γενική συνάντηση των τυπογράφων στις 26 Σεπτεμβρίου, όπου και υιοθετήθηκε το όνομα Σοβιέτ ή συμβούλιο. Η απεργία εξαπλώθηκε και σε άλλους τομείς: φούρνοι, μεταλλουργική και υφαντουργική βιομηχανία. Η αγκιτάτσια απέφερε την υποστήριξη των εργατών του σιδηροδρόμου από τη μια, και των τυπογράφων της Πετρούπολης από την άλλη, που έδειξαν την αλληλεγγύη τους στους συντρόφους τους στη Μόσχα.

Ακόμα ένα οργανωμένο μέτωπο προέκυψε απρόσμενα: Μια διάσκεψη των εκπροσώπων των σιδηροδρομικών για το ταμείο συντάξεων άνοιξε τις πύλες της στην Πετρούπολη στις 20 Σεπτεμβρίου. Ξεκινώντας από την δική της ατζέντα, η διάσκεψη έκανε έκκληση προς όλους τους εργατικούς τομείς να οργανώσουν κοινές συνεδριάσεις και να διατυπώσουν οικονομικά και πολιτικά αιτήματα. Με την ενθάρρυνση των τηλεγραφημάτων υποστήριξης από ολόκληρη τη χώρα, η διάσκεψη ανακοίνωσε νέα συνεδρίαση για τις 9 του Οκτώβρη.

Λίγο μετά τις 9 του Οκτώβρη, «Μια συνάντηση εργατικών αντιπροσώπων από την τυπογραφία, την μηχανουργία, την επιπλοποιία και άλλα σωματεία υιοθέτησε απόφαση να διαμορφώσει ένα γενικό συμβούλιο (Σοβιέτ) όλων των εργατών της Μόσχας »xix

Η απεργία των σιδηροδρομικών, που ξέσπασε αυθόρμητα σε μερικές από γραμμές του σιδηροδρομικού δικτύου, έγινε γενική απεργία στις 7 Οκτωβρίου. Μέσα σε αυτά τα συμφραζόμενα, η συνεδρίαση της 9ης Οκτωβρίου μετατράπηκε σε «μια εκπληκτική συνάντηση των αντιπροσώπων της Πετρούπολης στο Συνέδριο των σιδηροδρομικών, [όπου] συνθήματα της απεργίας των σιδηροδρόμων διατυπώνονταν και αμέσως εκπέμπονταν από τον τηλέγραφο σε όλες τις γραμμές. Ήταν τα ακόλουθα: οκτάωρο, πολιτικές ελευθερίες, αμνηστία, Συντακτική Βουλή»xx

Γίνονταν πολύ έντονοι διάλογοι στις μαζικές συναντήσεις στο πανεπιστήμιο πάνω στην τρέχουσα κατάσταση, στις εμπειρίες της πραγματικής ζωής και στις εναλλακτικές που το μέλλον άνοιγε μπροστά, αλλά τον Οκτώβριο η κατάσταση άλλαξε: Ο δημόσιος διάλογος δεν κόπασε, αλλά εντελώς το αντίθετο, ωρίμασε σε έναν ανοικτόν αγώνα, ο οποίος με τη σειρά του άρχισε να εγκαθιδρύει μια γενική οργάνωση, που όχι μόνο ηγήθηκε του αγώνα αλλά οδήγησε και συνείχε τον μαζικό δημόσιο διάλογο. Η ανάγκη να ομαδοποιηθούν , να ενωθούν και να ενοποιηθούν τα διάφορα απεργιακά κέντρα προβλήθηκε πολύ καθαρά από τους Μοσχοβίτες εργάτες. Το συνέδριο των σιδηροδρομικών μπόρεσε να εκπονήσει ένα πρόγραμμα οικονομικών και πολιτικών αιτημάτων σε σχέση με την κατάσταση και σε συμφωνία με τα πραγματικά πρακτικά ζητήματα που αντιμετώπιζε η εργατική τάξη. Δημόσιος διάλογος, ενοποιημένη οργάνωση, ένα πρόγραμμα πάλης: αυτοί ήταν οι τρεις πυλώνες πάνω στους οποίους χτίστηκαν τα Σοβιέτ. Καθίσταται λοιπόν σαφές έτσι ότι η σύγκλιση πρωτοβουλιών και προτάσεων από διαφορετικούς τομείς της εργατικής τάξης ήταν εκείνη που γέννησε τα Σοβιέτ και καθόλου τα «σχέδια» κάποιας μειοψηφίας. Τα Σοβιέτ υπήρξαν η συγκεκριμένη έκφραση αυτού που κάπου 60 χρόνια νωρίτερα στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, έμοιαζε με ουτοπική διατύπωση: «Όλες τα προηγούμενα ιστορικά κινήματα ήταν κινήματα μειοψηφιών. Το προλεταριακό κίνημα είναι το αυτο-συνειδός ανεξάρτητο κίνημα της τεράστιας πλειοψηφίας προς το συμφέρον της τεράστιας πλειοψηφίας»

Τα Σοβιέτ Όργανα της Επαναστατικής Πάλης

« Η πρώτη συνεδρίαση αυτού που επρόκειτο να γίνει το Σοβιέτ, διεξήχθη το βράδυ της 13ης, στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο. Παραβρέθηκαν όχι περισσότεροι από 30-40 αντιπρόσωποι . Αποφασίστηκε αμέσως να καλέσουν το προλεταριάτο της πρωτεύουσας να κηρύξει πολιτική γενική απεργία και να εκλέξει αντιπροσώπους»xxi

Το Σοβιέτ αυτό έκανε την ακόλουθη έκκληση, γραμμένη σ' αυτήν την πρώτη συνεδρίαση: « Η εργατική τάξη προσέφυγε στο τελικό, πανίσχυρο όπλο του εργατικού κινήματος του κόσμου – την γενική απεργία.... Αποφασιστικά γεγονότα πρόκειται να συμβούν στη Ρωσία τις επόμενες μέρες. Θα καθορίσουν τη μοίρα της εργατικής τάξης για πολλά χρόνια ακόμη· πρέπει να υποδεχθούμε αυτά τα γεγονότα με πλήρη ετοιμότητα, ενωμένοι στο κοινό μας Σοβιέτ...»xxii

Αυτό το απόσπασμα δείχνει τη γενική οπτική και την ευρεία προοπτική του σώματος που μόλις είχε γεννηθεί από την πάλη. Εκφράζει, με έναν απλό τρόπο, μια οπτική που είναι καθαρά πολιτική και συντονισμένη με την ουσιαστική ύπαρξη της εργατικής τάξης, συνδεόμενη η ίδια με το διεθνές εργατικό κίνημα. Ταυτόχρονα, αυτή η συνείδηση είναι μια έκφραση και ένας ενεργός παράγοντας της επέκτασης της απεργίας σε όλους τους τομείς και σε κάθε γωνιά της χώρας, εξελισσόμενη σε γενική απεργία από τις 12 Οκτωβρίου. Η απεργία παρέλυσε την οικονομία και την κοινωνική ζωή, αλλά το Σοβιέτ εξασφάλισε ότι δεν θα παραλύσει την ίδια την πάλη της εργατικής τάξης. Όπως δείχνει ο Τρότσκυ : «Όταν χρειάστηκαν καινούργια δελτία της επανάστασης αυτή [η απεργία] άνοιξε τα τυπογραφεία· χρησιμοποίησε τον τηλέγραφο για να διαβιβάσει απεργιακές οδηγίες· άφησε να περάσουν τα τραίνα που μετέφεραν αντιπροσώπους των εργατών »xxiii Η απεργία «δεν είναι μια απλή προσωρινή διακοπή της εργασίας, μια παθητική διαμαρτυρία με τα χέρια κάτω. Αμύνθηκε και, αμυνόμενη , πέρασε στην επίθεση. Σε έναν αριθμό πόλεων του νότου έστησε οδοφράγματα, κατέλαβε οπλοπωλεία, εξοπλίστηκε και πρόβαλε ηρωική αν όχι νικηφόρα αντίσταση»xxiv

Το Σοβιέτ ήταν η σκηνή ζωηρών δημοσίων διαλόγων που είχαν τρεις άξονες:

Ποια σχέση πρέπει να έχει το Σοβιέτ με τους χωρικούς; Ως απαραίτητοι σύμμαχοι, πως και κάτω από ποιους όρους μπορούν να ενσωματωθούν στον αγώνα;

Ποιος είναι ο ρόλος του στρατού; Θα λιποτακτήσουν οι στρατιώτες από την κατασταλτική μηχανή του καθεστώτος;

Πως θα εξοπλιστούν για την επερχόμενη αντιπαράθεση με το Τσαρικό κράτος, που γίνεται όλο και πιο αναπόφευκτη;

Στις συνθήκες του 1905, αυτές οι ερωτήσεις μπορούσαν να τεθούν αλλά όχι και να απαντηθούν. Οι απαντήσεις θα δίνονταν από τη επανάσταση του 1917. Που σημαίνει ότι τα επιτεύγματα του 1917 θα ήταν αφάνταστα χωρίς τις μεγάλες μάχες του 1905.

Θεωρείται κοινώς, ότι ερωτήσεις όπως αυτές που ανέκυψαν παραπάνω, θα απασχολούσαν στενούς κύκλους «σχεδιαστών επαναστατικής στρατηγικής». Αντίθετα όμως, κάτω από τα Σοβιέτ υπήρξε ένας μαζικός δημόσιος διάλογος γύρω από αυτά τα ερωτήματα, με τη συμμετοχή και τη συμβολή χιλιάδων εργατών. Αυτοί οι σχολαστικοί που θεωρούν τους εργάτες ανίκανους να καταπιαστούν με τέτοια θέματα θα έβρισκαν μπροστά στα μάτια τους εργάτες που μιλούσαν χωρίς αναστολές, σαν παθιασμένοι και αφιερωμένοι ειδικοί, αφήνοντας τη διαίσθησή τους, τα συναισθήματά τους και την συνειδητή τους κατανόηση χτισμένη με τα χρόνια, να εκβάλει μέσα στο χωνευτήρι της συλλογικής οργάνωσης. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ το ερμήνευσε με τον εξής τρόπο: “Υπό συνθήκες μαζικής απεργίας, ο έντιμος φαμελιάρης γίνεται ένας ρομαντικός επαναστάτης”.

Εάν στις 13 του Οκτώβρη υπήρχαν μόλις 40 αντιπρόσωποι στην συνεδρίαση του Σοβιέτ, ακολούθως οι αριθμοί πολλαπλασιάστηκαν μέρα με την ημέρα. Η πρώτη απόφαση κάθε εργοστασίου που κήρυσσε απεργία ήταν να εκλέξει αντιπρόσωπο, αποδέκτη μιας εντολής υιοθετημένης και διασαφηνισμένης από την γενική συνέλευση. Μερικοί τομείς ήταν διστακτικοί: οι υφαντουργοί της Πετρούπολης, αντίθετα από τους συναδέλφους τους της Μόσχας, δεν θα συμμετείχαν στην αγώνα μέχρι την 16η. Στις 15 «Το Σοβιέτ επεξεργάστηκε μια πλήρη γκάμα μεθόδων, από φραστική έκκληση μέχρι βίαιο εξαναγκασμό, για να εμπλέξουν τους μη απεργούς στην απεργία. Αλλά αποδείχτηκε πως δεν χρειάστηκε η προσφυγή σε ακραίες μεθόδους. Όπου μια γραπτή έκκληση δεν είχε αποτέλεσμα, ήταν αρκετό να εμφανιστεί ένα πλήθος απεργών στη σκηνή – μερικές φορές μόλις μερικοί άνδρες– και η δουλειά αμέσως διακοπτόταν.»xxv

Οι συνεδριάσεις του Σοβιέτ ήταν η αντίθεση του αστικού κοινοβουλίου, ή μιας διαμάχης μεταξύ ακαδημαϊκών. «Δεν υπήρχε ίχνος στόμφου, αυτού του έλκους των αντιπροσωπευτικών ιδρυμάτων! Τα υπό συζήτηση θέματα – η εξάπλωση της απεργίας και αιτήματα που απευθύνονταν στη Δούμα – ήταν τελείως πρακτικής φύσης και έμπαιναν στο διάλογο συνοπτικά, ενεργητικά και με τον τρόπο της δουλειάς. Αισθανόταν κανείς ότι κάθε άτομο χρόνου ήταν μετρημένο. Η παραμικρή τάση προς την ρητορική ελεγχόταν αυστηρά από τον προεδρεύοντα υπό την βλοσυρή επιδοκιμασία ολόκληρης της συνεδρίασης »xxvi

Αυτός ο ζωντανός και πρακτικός δημόσιος διάλογος, ταυτόχρονα βαθύς και συγκεκριμένος, απεκάλυψε έναν μετασχηματισμό στη συνείδηση και την κοινωνική ψυχολογία των εργατών και ήταν ένας ισχυρός παράγοντας της εκδίπλωσής τους. Συνείδηση είναι η συλλογική κατανόηση της κοινωνικής κατάστασης και των προοπτικών της, της αληθινής δύναμης που προέρχεται από την μαζική δράση, και της ανάγκης να τεθούν στόχοι, να διακριθούν οι φίλοι από τους εχθρούς και να επεξεργαστεί ένα όραμα του μελλοντικού κόσμου. Αλλά ταυτόχρονα η κοινωνική ψυχολογία είναι ένας παράγοντας διακεκριμένος μεν αλλά που υπάρχει πλάι - πλάι με τη συνείδηση· ένας παράγοντας που εκφράζεται στις ηθικές συμπεριφορές και τις στάσεις ζωής των εργατών, στην μεταξύ τους αλληλεγγύη, στην ικανότητά τους να νιώθουν τους άλλους, στην ανοιχτομυαλιά και μάθηση και στην αλτρουιστική τους αφοσίωση στον κοινό σκοπό.

Αυτός ο νοητικός μετασχηματισμός μπορεί να μοιάζει ουτοπικός και αδύνατος σε αυτούς που βλέπουν τους εργάτες μέσα από το πρίσμα της καθημερινής ζωής όπου μπορεί να εμφανίζονται ως ατομικιστικά ρομπότ χωρίς την ελάχιστη πρωτοβουλία συλλογικού αισθήματος, κατεστραμμένα υπό το βάρος του ανταγωνισμού και της αντιζηλίας. Η εμπειρία της μαζικής πάλης και η ανάπτυξη των εργατικών συμβουλίων είναι η κινητήρια μηχανή αυτού του μετασχηματισμού, όπως λέει ο Τρότσκυ: «Ο Σοσιαλισμός δεν στοχεύει στη δημιουργία σοσιαλιστικής ψυχολογίας ως προαπαιτούμενο του σοσιαλισμού, αλλά στη δημιουργία σοσιαλιστικών συνθηκών ζωής ως προαπαιτούμενο για τη σοσιαλιστική ψυχολογία»xxvii

Οι γενικές συνελεύσεις και τα συμβούλια εκλεγμένα από αυτές και υπόλογα σε αυτές έγιναν ταυτόχρονα το μυαλό και η καρδιά της πάλης. Το μυαλό, ώστε χιλιάδες ανθρώπινα όντα μπορούσαν να σκέφτονται δυνατά και να παίρνουν αποφάσεις μετά από μια περίοδο αναλογισμού. Η καρδιά, ώστε αυτά τα όντα μπορούσαν να πάψουν να βλέπουν τον εαυτό τους χαμένο σε μια θάλασσα ξένων, αγνώστων και δυνητικώς εχθρικών προς κάθε άλλον και να γίνουν ένα ενεργό μέρος μιας πλατιάς κοινότητας που τους συνενώνει όλους τους και όπου καθένας αισθάνεται αμοιβαία αλληλεγγύη και υποστήριξη.

Χτίζοντας πάνω σε αυτά τα στέρεα θεμέλια, το Σοβιέτ κατέστησε το προλεταριάτο ως εναλλακτική δύναμη στο αστικό κράτος. Κατέστη όλο και περισσότερο αναγνωρίσιμο ως κοινωνική δύναμη: «Όσο η απεργία του Οκτωβρίου ξεδιπλωνόταν, τόσο το Σοβιέτ κατά φυσικό τρόπο ήρθε όλο και πιο πολύ στο πολιτικό προσκήνιο. Η σημασία του μεγάλωνε κυριολεκτικά από ώρα σε ώρα. Το βιομηχανικό προλεταριάτο ήταν το πρώτο που συσπειρώθηκε γύρω του. Η ένωση σιδηροδρομικών συνδέθηκε στενά με αυτό. Η Ένωση των Ενώσεων, που μπήκε στην απεργία από τις 14 Οκτωβρίου, ήταν υποχρεωμένη να υπαχθεί στην εξουσία του Σοβιέτ σχεδόν από την αρχή. Πολυάριθμες απεργιακές επιτροπές (...) προσάρμοσαν τις δράσεις τους στις αποφάσεις του Σοβιέτ»xxviii

Πολλοί αναρχικοί και συμβουλιακοί συγγραφείς έχουν κάνει τα σοβιέτ τους κανονικούς φορείς της ομοσπονδιακής ιδεολογίας βασισμένης στην τοπική και συντεχνιακή αυτονομία που αντιτάσσεται στον υποτιθέμενο «εξουσιαστικό και εξουθενωτικό» συγκεντρωτισμό του μαρξισμού. Μια σκέψη του Τρότσκυ απαντά σε αυτές τις ενστάσεις: «Ο ρόλος της Πετρούπολης στη ρωσική επανάσταση δεν μπορεί να συγκριθεί κατά κανένα τρόπο προς αυτόν του Παρισιού στη Γαλλική επανάσταση. Η οικονομικά πρωτόγονη φύση της Γαλλίας ( και , ιδιαιτέρως, των μέσων επικοινωνίας) από τη μια και ο διοικητικός συγκεντρωτισμός από την άλλη, επέτρεψαν στην Γαλλική επανάσταση να εντοπιστεί – ως προς όλες τις προθέσεις και τους σκοπούς - μέσα στα τείχη του Παρισιού. Η κατάσταση στη Ρωσία ήταν εντελώς διαφορετική. Η καπιταλιστική ανάπτυξη στη Ρωσία είχε δημιουργήσει τόσα ανεξάρτητα κέντρα επανάστασης όσα κέντρα μείζονος βιομηχανίας υπήρχαν, ανεξάρτητα δηλαδή, αλλά και στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους.»xxix

Εδώ βλέπουμε στην πράξη τι σημαίνει προλεταριακός συγκεντρωτισμός . Είναι η αντίθεση του γραφειοκρατικού και εξουθενωτικού συγκεντρωτισμού που χαρακτηρίζει το κράτους και όλες τις εκμεταλλεύτριες τάξεις στη διαδρομή της ιστορίας. Ο προλεταριακός συγκεντρωτισμός δεν βασίζεται στην άρνηση της πρωτοβουλίας και του αυθόρμητου στις ποικίλες συνιστώσες του· αντίθετα, χρησιμοποιεί όλα του τα μέσα για να βοηθήσει την ανάπτυξή τους. Όπως παρατηρεί ο Τρότσκυ: « Οι σιδηρόδρομοι και ο τηλέγραφος αποκέντρωσαν την επανάσταση παρά των συγκεντρωτικό χαρακτήρα του κράτους· αλλά, ταυτόχρονα, έφεραν ενότητα σε όλες τις διασκορπισμένες της εκδηλώσεις. Εάν , ως αποτέλεσμα όλων αυτών, αναγνωρίζουμε ότι η Πετρούπολη είχε την ηγετική φωνή της επανάστασης, δεν σημαίνει ότι η επανάσταση συμπυκνώθηκε στη Λεωφόρο Νέβσκυ ή έξω από τα χειμερινά ανάκτορα, αλλά μόνο ότι τα συνθήματα και οι μαχητικές μέθοδοι πάλης της Πετρούπολης βρήκαν μια ισχυρή απήχηση στην χώρα ως όλον»xxx

Το Σοβιέτ ήταν η ραχοκοκκαλιά αυτού του μαζικού συγκεντρωτισμού: «... πρέπει να αναγνωρίσουμε το συμβούλιο, ή Σοβιέτ αντιπροσώπων των εργατών, ως τον ακρογωνιαίο λίθο όλων των γεγονότων», συνεχίζει ο Τρότσκυ, «Όχι μόνον γιατί είναι η μεγαλύτερη μέχρι τότε οργάνωση των εργατών που φάνηκε στην Ρωσία. Όχι μόνο γιατί το Σοβιέτ της Πετρούπολης χρησίμευσε ως πρότυπο για τη Μόσχα, την Οδησσό και έναν αριθμό άλλων πόλεων. Αλλά , πάνω απ' όλα, γιατί αυτή η καθαρά ταξικά θεμελιωμένη, προλεταριακή οργάνωση ήταν η οργάνωση της επανάστασης ως τέτοιας. Το Σοβιέτ ήταν ο άξονας όλων των γεγονότων, κάθε ρεύμα οδεύει προς αυτό, κάθε πρόσκληση για δράση απορρέει από αυτό.»xxxi

Ο Ρόλος των Σοβιέτ στο Τέλος του Κινήματος

Στα τέλη του Οκτωβρίου 1905, ήταν πλέον σαφές ότι το κίνημα ήταν μπροστά σε μια επιλογή: είτε να προχωρήσει στην εξέγερση είτε να συντριβεί. Ο σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι να αναλύσει τους παράγοντες που οδήγησαν στη δεύτερη επιλογή.xxxii

Το κίνημα πράγματι κορυφώθηκε σε ήττα και το τσαρικό καθεστώς – ακόμα μια φορά στον έλεγχο της κατάστασης – εξαπέλυσε βάναυσα μέτρα καταστολής. Ο τρόπος όμως με τον οποίο το προλεταριάτο έδωσε έναν περήφανο και ηρωικό αλλά και πλήρως συνειδητό αγώνα ήταν προπαρασκευή για το μέλλον. Η οδυνηρή ήττα τον Δεκέμβριο του 1905, προετοίμασε την μελλοντική επανάσταση του 1917.

Το Σοβιέτ της Πετρούπολης είχε έναν αποφασιστικό ρόλο σε αυτό: έκανε ό,τι μπορούσε για να προετοιμάσει για μια αναπόφευκτη σύγκρουση στους καλύτερους δυνατούς όρους. Σχημάτισε εργατικές περιπόλους αρχικά αμυντικής φύσης ( ενάντια σε τιμωρητικές αποστολές των Μαύρων Εκατόνταρχων που οργάνωνε ο Τσάρος και επανδρώνονταν από τα κατακάθια της κοινωνίας) ίδρυσε οπλοστάσια, οργάνωσε και εκπαίδευσε πολιτοφυλακές.

Ταυτόχρονα όμως, και αντλώντας διδάγματα από τους εργατικούς ξεσηκωμούς του 19ου αι.xxxiii το Σοβιέτ της Πετρούπολης επέμεινε ότι το κλειδί της κατάστασης ήταν η συμπεριφορά των στρατιωτικών τμημάτων και για αυτό συγκέντρωσε τον όγκο των προσπαθειών του στο να αποφασίσει πως θα κέρδιζε τους στρατιώτες με το μέρος του. 

Και όντως οι εκκλήσεις και τα φυλλάδια που απευθύνθηκαν στο στρατό, οι προσκλήσεις προς τα στρατιωτικά τμήματα να παρευρεθούν στις συνεδριάσεις του Σοβιέτ δεν ήταν μάταιες. Βρήκαν σε κάποιο βαθμό απήχηση στην αυξανόμενη δυσαρέσκεια των ναυτών που οδήγησε στην ανταρσία του Θωρηκτού Ποτέμκιν ( απαθανατισμένη από την περίφημη ταινία) ή στον ξεσηκωμό του ναυστάθμου της Κρονστάνδης τον Οκτώβριο.

Τον Νοέμβριο του 1905, το Σοβιέτ κήρυξε μια μαζικά υποστηριζόμενη απεργία όπου οι στόχοι ήταν ευθέως πολιτικοί: η παύση του στρατιωτικού νόμου στην Πολωνία και η κατάργηση του ειδικού στρατοδικείου που δίωκε τους ναύτες και στρατιώτες της Κρονστάνδης. Αυτή η απεργία μπόρεσε να σπρώξει εργατικούς τομείς που δεν είχαν παλέψει ποτέ πριν και να κερδίσει τεράστια συμπάθεια από τους στρατιώτες. Εντούτοις, η απεργία έδειξε και την εξάντληση των δυνάμεων της εργατικής τάξης και μια ευρέως παθητική συμπεριφορά ανάμεσα στους στρατιώτες και στους χωρικούς, ειδικά στις επαρχίες, η οποία οδήγησε στην αποτυχία της απεργίας.

Το Σοβιέτ πήρε δύο φαινομενικά παράδοξα μέτρα τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο που ήταν μια κόμη συνεισφορά στην προετοιμασία της σύγκρουσης. Μόλις κατάλαβε ότι η απεργία του Οκτωβρίου τελείωσε, το Σοβιέτ πρότεινε στις εργατικές συνελεύσεις όλοι οι εργάτες να πάνε στη δουλειά την ίδια στιγμή. Αυτή ήταν μια επίδειξη δυνάμεως που φανέρωσε την αποφασιστικότητα και την συνειδητή πειθαρχία των εργατών. Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο πριν το κίνημα εξασθενήσει. Ήταν ένας τρόπος να διατηρηθούν δυνάμεις για την επικείμενη γενική σύγκρουση, δείχνοντας στον εχθρό τη δύναμη και την ακλόνητη ενότητα των μαχητών.

Μόλις η Ρωσική φιλελεύθερη μπουρζουαζία αντιλήφθηκε την προλεταριακή απειλή, συσπειρώθηκε γύρω από το τσαρικό καθεστώς. Το καθεστώς τώρα αισθάνθηκε σε ισχυρότερη θέση και άρχισε συστηματικά να καταδιώκει τα Σοβιέτ. Τα νέα διαδόθηκαν γρήγορα ότι το εργατικό κίνημα στις επαρχίες υποχωρούσε. Παρόλα αυτά οι εργάτες της Μόσχας εξαπέλυσαν εξέγερση που μπόρεσε να συντριβεί μετά από 14 ημέρες περήφανη μάχη.

Η συντριβή της εξέγερσης στη Μόσχα ήταν η τελευταία πράξη των τριακοσίων ημερών ελευθερίας. Αδελφότητας οργάνωσης και κοινότητας, που δοκίμασαν «συνηθισμένοι εργάτες» όπως αρέσκονται να τους αποκαλούν οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι. Στη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών, αυτοί οι «συνηθισμένοι εργάτες» είχαν χτίσει μαι απλή δομή, τα Σοβιέτ, η οποία μπόρεσε να ανταποκριθεί γρήγορα στα γεγονότα και η οποία, σε μηδενικό χρόνο, κατόρθωσε να αποκτήσει τεράστια εξουσία. Αλλά με το τέλος της επανάστασης, φάνηκε να έχουν εξαφανιστεί χωρίς ίχνος για πάντα. Εκτός από επαναστατικές μειοψηφίες και ομάδες προχωρημένων εργατών, κανείς δεν μιλούσε γι αυτά πια. Κι όμως το 1917 ξαναγύρισαν στην κοινωνική σκηνή με έναν αναγνωρίσιμο σκοπό και ακατανίκητη δύναμη. Θα τα δούμε όλα αυτά στο επόμενο άρθρο

Σημειώσεις

iLenin Selected Works Τόμος X σελ.26 (Lawrence and Wishart).

iiΗ φράση «Σοβιετικό Σύστημα» συνδέεται σήμερα με το βάρβαρο καθεστώς του κρατικού καπιταλισμού που υπήρχε στην πρώην ΕΣΣΔ και η φράση οι «Σοβιετικοί» είναι τώρα συνώνυμο με τον Ρωσικό ιμπεριαλισμό στη διάρκεια της μακράς περιόδου του Ψυχρού Πολέμου(1945 – 1989)

iiiΠαρά το γεγονός πως ο Μαρξ αναγνώρισε την Κομμούνα ως την «ευρετικά ανακαλυφθείσα μορφή της Δικτατορίας του Προλεταριάτου» και πως υπήρξε ο προάγγελος αυτού που επρόκειτο αργότερα να γίνουν τα Σοβιέτ, η Παρισινή Κομμούνα είναι συνδεδεμένη περισσότερο με τις οργανωτικές μορφές της ριζοσπαστικής δημοκρατίας που προσιδίαζαν στις μάζες του άστεος κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης: «Η κεντρική επιτροπή της Εθνοφρουράς που ήταν η κεφαλή ενός συστήματος συμβουλίων των στρατιωτών, πήρε την πρωτοβουλία την ανακήρυξης της Κομμούνας. Τα club των ταγμάτων ως τα κατώτατα στοιχεία, εξέλεξαν ένα συμβούλιο λεγεώνας, καθένα από τα οποία έστειλε τρεις αντιπροσώπους στην εξηκονταμελή κεντρική επιτροπή. Επιπροσθέτως προβλέφτηκε για μια γενική συνέλευση αντιπροσώπων από του λόχους που επρόκειτο να συνεδριάζει μια φορά το μήνα» (Oskar Anweiler, The Soviets: the Russian Workers, Peasants and Soldiers Councils, 1905-1921, Pantheon, 1974, σελ. 11-12)

ivTrotsky, Results and Prospects, 1906

vRosa Luxemburg, The Mass Strike, The Political Party and the Trade Unions, Κεφάλαιο 3, "The Development of the Mass Strike Movement in Russia". Merlin Press, σελ 23.

viΣτο ίδιο σελ 24

viiΚεφάλαιο 7, "The Role of the Mass Strike in the Revolution", σελ 70.

viii Δεν μπορούμε να αναπτύξουμε εδώ ένα χρονικό αυτών των γεγονότων. Για κάτι τέτοιο, βλέπε τηνInternational Review n° 120, "100 years ago: The 1905 Revolution in Russia (I)"

ixΣτο βιβλίο της για την Μαζική Απεργία, η Rosa Luxemburg περιγράφει και αναλύει τη δυναμική του κινήματος πολύ καθαρά, τα πάνω και τα κάτω του, τις στιγμές που προωθείται και τις ξαφνικές υποχωρήσεις του

xΗ Ρωσία, με το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα στο αποκορύφωμα της εξέλιξής του και στην αρχή της παρακμής του, ήταν παγιδευμένη σε μια αντίφαση ανάμεσα στο βαρίδι που αποτελούσε ο τσαρισμός για την καπιταλιστική ανάπτυξη και στην εξάρτηση της φιλελεύθερης αστικής τάξης από το γραφειοκρατικό μηχανισμό, όχι μόνο για την ίδια της την ανάπτυξη αλλά επίσης και για την διατήρηση του καταπιεστικού φρουρίου που χρειαζόταν για να σταματήσει την απειλή του προλεταριάτου. Βλέπε και το βιβλίο του Τρότσκυ όπου αναφερόμαστε παραπάνω.

xi“ Ύστερα ένα βράδυ όταν , ως συνήθως, ήταν αρκετοί άνδρες μαζί μου – και ο Νόσαρ ήταν ένας από μας[O Νόσαρ ήταν ο πρώτος πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης τον Οκτώβριο του 1905]- η ιδέα της δημιουργίας μιας μόνιμης εργατικής οργάνωσης anέκυψε μεταξύ μας: ένα είδος επιτροπής ή καλύτερα συμβουλίου για να εποπτεύει τα γεγονότα, να χρησιμεύει για σύνδεσμος μεταξύ όλων των εργατών, να τους πληροφορεί για την κατάσταση και να μπορεί , όταν χρειαστεί , να παρατάξει τις επαναστατικές δυνάμεις της εργατικής τάξης γύρω του”. (http://kropot.free.fr/Voline-revinfo.I.htm#2.2)

xiiΟ Voline ήταν ένας στρατευμένος αναρχικός που παρέμεινε πιστός στο προλεταριάτο καταγγέλλοντας τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο από διεθνιστικές θέσεις

xiiiΣυστήθηκε στις 13 Μαΐου 1905 στην βιομηχανική πόλη Ιβάνοβο-Βοσνεσένκ στην κεντρική Ρωσία. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλέπε το άρθρο στην International Review n° 122, ‘100 years ago: The 1905 Revolution in Russia (II)'.

xivOskar Anweiler, The Soviets, σελ. 47.

xvΣημείωση: Φίοντορ Τρέπωφ, καταρτισμένος στρατιωτικός επικεφαλής τςη τσαρικής αστυνομίας στη Βαρσοβία μεταξύ 1860-1861 και 1863-1866. Ανέλαβς τα ίδια καθήκοντα στην Αγία Πετρούπολη μεταξύ 1874-1880. Έγινε γνωστός για τις βάναυσες μεθόδους καταστολής, ιδιαίτερα για την συντριβή των εξεγερμένων φοιτητών στο τεχνολογικό Ινστιτούτο τον Ιανουάριο του 1874 και των διαδηλωτών έξω από τον καθεδρικό του Καζάν το 1876 (πηγή Wikipedia)

xviTrotsky, 1905 "The strike in October, part I", Pelican Books, σελ.100.

xviiΣτο ίδιο., σελ.101

xviii Andres Nin, Los Soviets en Rusia, σελ. 17, (δική μας μετάφραση από τα ισπανικά).

xix Στο ίδιο., part III, σελ.106.

xx Στο ίδιο., part III, σελ106.

xxiΣτο ίδιο., "Creation of the Soviet of Workers Deputies", σελ 123.

xxiiΣτο ίδιο ., σελ. 123

xxiii Στο ίδιο , σελ 123.

xxiv Στο ίδιο , "The strike of October, part VI", σελ 112.

xxv Στο ίδιο., "Creation of the Soviet of Workers' Deputies", σελ. 125.

xxvi Στο ίδιο , σελ. 127.

xxvii Trotsky, Results and Prospects, Κεφ. 7, "The Prerequisites of Socialism".

xxviii Trotsky 1905 "Creation of the Soviet of Workers Deputies", σελ. 128.

xxix Στο ίδιο., σελ 121

xxx Στο ίδιο., σελ 121

xxxi Στο ίδιο., σελ 122

xxxii Βλέπε ειδικά το άρθρο της International Review n° 123 , "1905 and the role of the soviets" (part 2)

xxxiii Πάνω από όλα , τις μάχες στα οδοφράγματα, τα όρια των οποίων ήταν σε θέση να καταλάβει ο Ένγκελς στην «Εισαγωγή» του στο «Ταξική Πάλη στη Γαλλία» του Μαρξ. Αυτή η εισαγωγή, γραμμένη στα 1895, έγινε ευρέως γνωστή γιατί η κριτική του Ενγκελς στις μάχες οδοφραγμάτων χρησιμοποιήθηκε από τους οπορτουνιστές της Σοσιαλδημοκρατίας προς επίρρωση της απόρριψης της βίας για χάρη της αποκλειστικής χρήσης κοινοβουλευτικών και συνδικαλιστικών διαδικασιών.