Από τη μεταπολιτική στη μαζική δολοφονία: Ο νέος δεξιός εξτρεμισμός

Ο Ματίας Βαγκ είναι ερευνητής του αντιφασιστικού κινήματος, με εμπειρία άνω των είκοσι ετών στην τεκμηρίωση των κινημάτων της βορειοευρωπαϊκής ακροδεξιάς. Στο άρθρο του, που δημοσιεύεται στο ένατο τεύχος της επιθεώρησης transform! (κυκλοφορεί στα κεντρικά βιβλιοπωλεία, από το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και τις εκδόσεις «Νήσος») επισημαίνει τις μεταμορφώσεις της άκρας δεξιάς και την αλλαγή παραδείγματος στον τρόπο με τον οποίο αυτή παρεμβαίνει πολιτικά, αξιοποιώντας το Διαδίκτυο ως μέσο συντονισμού και διάδοσης των ιδεών της

Του Ματίας Βαγκ

Η σφαγή στο νησί Ουτόγια και η επίθεση στο κυβερνητικό κτίριο του Όσλο με στόχο το σκανδιναβικό εργατικό κίνημα ήταν μια φρικτή ενέργεια, η χειρότερη στο ενεργητικό της δεξιάς τρομοκρατίας. Πώς μπόρεσε όμως να συμβεί; Πώς μια τρομοκρατική συνωμοσία τέτοιας έκτασης και με τόσο μακροχρόνια προετοιμασία κατάφερε να περάσει εντελώς απαρατήρητη από την αστυνομία;

Ας μη γελιόμαστε: επρόκειτο για πολιτική ενέργεια, με πολιτικά κίνητρα και προσανατολισμένη ενάντια σε πολιτικούς στόχους. Παρ’ όλα αυτά, η πρώτη επίσημη αντίδραση το αρνήθηκε: αποπολιτικοποίησε την τρομοκρατική επίθεση, θεωρώντας την προϊόν τρέλας ή μοχθηρίας που στρεφόταν προς οποιονδήποτε, προς την «ανοιχτή κοινωνία» ως σύνολο, και που θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί όπως ένα τσουνάμι, με εκκλήσεις για ηρεμία, περισυλλογή και εθνική ομοψυχία.

Αλλά και στη Σουηδία, ο πρωθυπουργός Φρέντρικ Ράινφελτ έκανε έκκληση, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε, στην ανάγκη για ομοψυχία και εθνική ενότητα, και αντί να εστιάσει στην πολιτική απειλή για εμάς, αφού μια τέτοια συζήτηση θα ωφελούσε μόνο τους «εξτρεμιστές, που συμβιώνουν μεταξύ τους»· τους εξτρεμιστές: μια δύναμη εντελώς μη πολιτική, μια μορφή χουλιγκανισμού δίχως κίνητρα. 

Γιατί όμως είναι τόσο οδυνηρό να αναλύσουμε αυτό το νέο δεξιό εξτρεμισμό; Γιατί δεν μας επιτρέπεται καν να βάλουμε δίπλα του το επίθετο «δεξιός»;

Καθήμενοι αναπαυτικά στον καναπέ μπροστά στην τηλεόραση, οι αναλυτές της Ασφάλειας μας διαβεβαίωσαν ότι γνωρίζουν καλά το περιβάλλον της White Power. Παρ’ όλα αυτά δεν μπόρεσαν να προβλέψουν ό, τι έγινε.

Οι δύο αυτές πλευρές είναι αλληλένδετες. Αποτελούν όψεις της ίδιας τύφλωσης. Ο φακός στράφηκε προς τη λάθος κατεύθυνση. Δεν έχουμε πια μία ακροδεξιά, αλλά πολλές. Η νέα μορφή δεξιού εξτρεμισμού που μορφοποιήθηκε στην Ευρώπη τα τελευταία πέντε χρόνια δεν αναδύθηκε από την περιφέρεια. Δεν προέκυψε από τις νεοναζιστικές ομάδες ή το χώρο της «White Power» (έναν προσδιορισμό που και οι ίδιες οι νεοναζιστικές ομάδες έχουν πάψει να κάνουν εδώ και δέκα χρόνια, απ’ όταν η White Power μουσική διαλύθηκε). Δεν προέκυψε ούτε από τα φασιστικά κινήματα του δρόμου που η Ασφάλεια συνήθως έχει υπό παρακολούθηση.

Η τρομοκρατική ενέργεια ήρθε από το εσωτερικό του θεσμοποιημένου δεξιού λαϊκισμού, από την ακροδεξιά που σήμερα θεωρείται ρηγματωμένη και που κατ’ ευφημισμόν ονομάζεται «κριτική στη μετανάστευση», «κριτική στο Ισλάμ», «ξενοφοβική». Έχει πολύ στενότερους δεσμούς με το Sverigedemokraterna (τους Σουηδούς Δημοκράτες) απ’ ό,τι με το Svenska motståndsrörelsen (το «Σουηδικό Κίνημα Αντίστασης» - μια σουηδική, ανοιχτά ναζιστική γκρούπα με περίπου εκατό μέλη) ή το Fria nationalister (τους «Ελεύθερους Εθνικιστές» - ένα πιο χαλαρό δίκτυο Σουηδών νεοναζί), τους κληρονόμους δηλαδή της White Power μουσικής σκηνής.

Το νέο αυτό ρεύμα εκπροσωπεί μια ακροδεξιά που δρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο παρά εθνικά, είναι φιλοϊσραηλινή και φιλοσιωνιστική παρά αντισημιτική, είναι ισλαμοφοβική και πολιτισμική ρατσιστική παρά ριζωμένη στη φυλετική ιδεολογία· μια ακροδεξιά που βλέπει τον πολιτισμικό αγώνα ως το κατ’ εξοχήν πεδίο συνάντησης και που μεταμφιέζει τη ρητορική της σε μια δήθεν «αντιρατσιστική» γλώσσα αντί της απεχθούς και στιγματισμένης ακροδεξιάς ρητορικής.

Γίνεται όλο και εμφανέστερο ότι η σφαγή των νέων αριστερών που διέπραξε ο Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ σχεδιάστηκε πολύ νωρίτερα και ότι ο στόχος επιλέχθηκε με προσοχή, ώστε να προκληθεί το μέγιστο δυνατό σοκ στην κοινωνία και οι απόψεις του Μπρέιβικ να γνωρίσουν τη μέγιστη δυνατή κυκλοφορία, έχοντας συμπυκνωθεί σε ένα μανιφέστο 1500 σελίδων «αντιγραφή-επικόλληση», με τίτλο «2083 – Μια Ευρωπαϊκή Διακήρυξη Ανεξαρτησίας». Το ημερολογιακό τμήμα του κειμένου δείχνει ότι η επίθεση σχεδιάστηκε λεπτομερώς, γεγονός που την καθιστά την πιο καλομελετημένη τρομοκρατική ενέργεια στην ιστορία. Η σφαγή ήταν απλά ένα μέσο ώστε το κοσμοείδωλο του Μπρέιβικ να τραβήξει την προσοχή και να προκαλέσει περισσότερες τρομοκρατικές ενέργειες. Αντί να εστιάσει σε αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία και κατέχουν υψηλές θέσεις, ο Μπρέιβικ διάλεξε να χτυπήσει στη βάση, σε αυτούς που δεν έχουν προσωπική προστασία. Επρόκειτο για μια ενέργεια με κριτήριο «ποσοτικό» και όχι «ποιοτικό». Ο αριθμός των νεκρών νέων θα προσέδιδε στις πράξεις του μεγαλύτερη δραστικότητα και θα προκαλούσε μεγαλύτερο σοκ απ’ ό,τι μια μεμονωμένη τρομοκρατική ενέργεια με στόχο την «καρδιά της εξουσίας». 

Οι απόψεις του Μπρέιβικ, όπως εκφράζονται στο μανιφέστο, στηρίζονται στους δύο πυλώνες επί των οποίων μορφοποιείται σήμερα η ακροδεξιά: μάχη κατά της τζιχάντ και πολιτισμικός αγώνας. 

Το Κίνημα κατά της Τζιχάντ

Το Κίνημα κατά της Τζιχάντ αναδύθηκε από τη διάχυτη ισλαμοφοβία που γιγαντώθηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου, αντλώντας έμπνευση από τις συνωμοσιολογικές θεωρίες περί Ευραραβίας. Τα τελευταία πέντε ή έξι χρόνια δημιουργήθηκε ένα δίκτυο ευρωπαϊκών μπλογκ, υπό τον τίτλο Αντι-τζιχάντ. Κεντρικό ρόλο εδώ είχαν το Gates of Vienna, το βελγικό Brussels Journal και το νορβηγικό Fjordman. 

Τον Απρίλιο του 2007 το δίκτυο οργάνωσε στην Κοπεγχάγη μια συνδιάσκεψη για το συντονισμό των μελών του, τη «Συνδιάσκεψη Ηνωμένου Βασιλείου και Σκανδιναβίας Ενάντια στη Τζιχάντ». Η συνάντηση οργανώθηκε από τους μπλόγκερ του Gates of Vienna και του Fjordman, προκειμένου να φέρει κοντά και να συντονίσει το νέο κίνημα που υποστήριζε το δανέζικο δίκτυο «Σταματήστε την Ισλαμοποίηση της Δανίας» [Stop Islamicisation of Denmark - SIAD), του Άντερς Γκρέιβερ Πέντερσεν. Δίπλα σε ένα πλήθος μπλόγκερ από τη Νορβηγία, τη Δανία και τη Σουηδία, ένα μονάχα σκανδιναβικό κόμμα πήρε μέρος στη συνδιάσκεψη με δικό του εκπρόσωπο: επρόκειτο για τον Ted Ekeroth από τους Σουηδούς Δημοκράτες. Τη συνδιάσκεψη αυτή ακολούθησαν ετήσιες συνδιασκέψεις στις Βρυξέλλες το 2007, στη Βιέννη το 2008, στην Κοπεγχάγη το 2009 και στη Ζυρίχη το 2010. 

Το Gates of Vienna συνόψισε τους στόχους του κινήματος σε μια σύντομη διακήρυξη:

«Οι στόχοι του Αντι-τζιχάντ είναι:

1. Η αντίσταση στον περαιτέρω εξισλαμισμό των δυτικών χωρών, διά της εξάλειψης της μουσουλμανικής μετανάστευσης, της άρνησης κατασκευής ειδικών εγκαταστάσεων για το Ισλάμ στο δημόσιο χώρο και στους θεσμούς μας, καθώς και διά της απαγόρευσης της προκλητικής επίδειξης των πρακτικών του Ισλάμ.

2. Ο περιορισμός του Ισλάμ στα υφιστάμενα έθνη όπου πλειοψηφούν μουσουλμάνοι, η απέλαση όλων των μουσουλμάνων εγκληματιών, καθώς και εκείνων που αδυνατούν ή δεν θέλουν να αφομοιωθούν πλήρως στην κουλτούρα των χωρών που τους υποδέχονται.

3. Η διακοπή κάθε ξένης βοήθειας και οποιασδήποτε χρηματοδότησης των οικονομιών των μουσουλμανικών εθνών. 

4. Η ανάπτυξη ενός δικτύου βάσης που θα αντικαταστήσει την υπάρχουσα πολιτική τάξη των χωρών μας και θα εξαλείψει την κυρίαρχη πολυπολιτισμική ιδεολογία. 

Ο βασικός θεωρητικός και οργανωτής του κινήματος είναι ο νορβηγός Fjordman (Πέντερ Γένσεν), που φιλοξενείται ως αρθρογράφος στο Gates of Vienna και το Brussels Journal. O Mπρέιβικ ονομάζει την ιδεολογία στην οποία προσχωρεί «Σχολή Σκέψης της Βιέννης». Το μεγαλύτερο μέρος της διακήρυξης του Μπρέιβικ είναι αντιγραφή από τα κείμενα του Fjordman και ο ίδιος κατονομάζει τον Fjordman ως τον αγαπημένο του συγγραφέα. Μετά την τρομοκρατική επίθεση έγινε έρευνα για τη σχέση ανάμεσα στον Μπρέιβικ και τον ανώνυμο Fjordman. Στο δικό του μπλογκ, ο Τεντ Έκεροθ υπερασπίστηκε τον Fjordman, επιμένοντας στη διακριτότητά του από τον Μπρέιβικ. Στο Gates of Vienna ο Fjordman υποστηρίζει ότι δεν έχει γνωρίσει ποτέ προσωπικά τον Μπρέιβικ. 

Ανάδοχοι και χρηματοδότες του σουηδικού σκέλους του Κινήματος κατά της Τζιχάντ είναι οι αδελφοί Κεντ και Τεντ Έκεροθ των Σουηδών Δημοκρατών, που διηύθυναν σειρά διασκέψεων κατά της ισλαμοποίησης. Οι συνδιασκέψεις του κινήματος χρηματοδοτούνται μέσω ενός δικού τους οικονομικού αποθέματος Κατά της Ισλαμοποίησης. Μέλος του σουηδικού κοινοβουλίου και γραμματέας διεθνών σχέσεων των Σουηδών Δημοκρατών, ο Κεντ Έκεροθ έχει στο όνομά του τον τραπεζικό λογαριασμό ενός σημαντικού κινήματος μπλόγκερ στη Σουηδία, τωνPolitiskt inkorrekt/Politically Incorrect.

Αν ο ρόλος των μπλόγκερ του Aντι-τζιχάντ κινήματος ήταν σε πρώτο χρόνο να καθοδηγήσουν έναν «πολιτισμικό αγώνα», από το κίνημα προέκυψαν επίσης και πιο πολιτικές πρωτοβουλίες. Το SIAD του Πέντερσεν προσπάθησε να δημιουργήσει ένα πανευρωπαϊκό αντίστοιχό του, μέσω του «Σταματήστε την Ισλαμοποίηση της Ευρώπης» (SIOE). To Αντι-τζιχάντ και το SIOE έδειξαν επίσης μεγάλο ενδιαφέρον στην ανάδυση του στρατευμένου κινήματος English Defence League (EDL) από τη σκηνή των χούλιγκαν του βρετανικού ποδοσφαίρου. 

Μέσω ενός συνδυασμού του Facebook, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και προκλητικών βίαιων διαδηλώσεων μπροστά από τζαμιά στο περιθώριο ποδοσφαιρικών αγώνων, το EDL αναδείχτηκε σε σημαντικό μαζικό κίνημα που η αστυνομία περιγράφει ως τη μείζονα απειλή για τη δημόσια τάξη στη Βρετανία. Ο ιδεολογικός καθοδηγητής του EDL Άλαν Λέικ προσκλήθηκε από τον Κεντ Έκεροθ στη Συνδιάσκεψη Κατά της Ισλαμοποίσης του 2009 και το καλοκαίρι του 2010 μια ομάδα υποστηρικτών των Σουηδών Δημοκρατών έφτιαξαν το σουηδικό αντίστοιχο της EDL, το Swedish Defence League.

Ο Μπρέιβικ έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για το English Defence League και πρότεινε στο νορβηγικό φόρουμ Document.no την εκκίνηση μιας αντίστοιχης δομής για να χτυπηθούν οι νορβηγικές αντιρατσιστικές οργανώσεις. Στο φόρουμ περιγράφει το πώς χρησιμοποίησε το γκρουπ του EDL στο Facebook για να διαδώσει το υλικό της προπαγάνδας του, πώς επικοινώνησε διαδικτυακά με ηγέτες του EDL και πώς τους βοήθησε να συντάξουν ιδεολογικά κείμενα. Ο Μπρέιβικ μοιράζεται με το EDL το ίδιο πάθος για τους Σταυροφόρους και την αυτοαναγνώριση σε αυτούς, ως σύμβολα του αγώνα ενάντια στο Ισλάμ. 

Το κεντρικό φόρουμ για την αντιισλαμική συζήτηση στη Νορβηγία είναι το Document.no του δημοσιογράφου Χανς Ράσταντ, που ιδρύθηκε το 2003. Την περασμένη χρονιά, σχηματίστηκε η ένωση «Documents venner» (Friends of Document), η οποία δραστηριοποιήθηκε στην οργάνωση σεμιναρίων με μεγάλα ονόματα του Αντι-τζιχάντ Κινήματος (όπως ο Ρότζερ Σκράτον), αλλά και προσωπικότητες όπως ο προκλητικός σουηδός καλλιτέχνης Λαρς Βιλκς, που έγινε δέκτης απειλών από ισλαμιστές ακτιβιστές όταν αναπαρέστησε τον προφήτη Μωάμεθ σαν σκύλο. Ο Μπρέιβικ υπήρξε ενεργός στο φόρουμ, ενώ συμμετείχε και στα εν λόγω σεμινάρια. Στο φόρουμ υποστήριξε ότι η ιστοσελίδα του Ράσταντ έγινε η βάση για μια πολιτισμικά συντηρητική εφημερίδα και επιχείρησε να ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός νορβηγικού αντίστοιχου του EDL ή μιας νορβηγικής εκδοχής του Tea Party. To Document.no έχει μαζέψει τις αναρτήσεις του Μπρέιβικ.

Κάπως έτσι, και μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, το Αντι-τζιχάντ κίνημα εξελίχθηκε, απέκτησε κοινοβουλευτικό βραχίονα, ένα ρεύμα «πολιτισμικού αγώνα» που δουλεύει μέσω δικτύων μπλόγκερ, αλλά και ένα στρατευμένο σκέλος που δρά στο δρόμο – και που τώρα με τον Μπρέιβικ κατέγραψε την πρώτη του τρομοκρατική ενέργεια. Αυτές οι διαφορετικές εκφράσεις δεν μπορούν να κατανοηθούν ατομικά, πρέπει δηλαδή να προσεγγιστούν ως σύνολο και υπό το πρίσμα των αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα διάφορα σκέλη. Ό,τι διαφοροποιεί κάθε σκέλος, συνιστά διαφορά βαθμού – όχι είδους. Η βασική τους ανάλυση και το κοσμοείδωλό τους είναι τα ίδια. Η μόνη διαφορά μεταξύ τους είναι η αντίληψή τους περί χρόνου – πόσο σύντομα επικείμενη και πόσο επείγουσα είναι η απειλή της ισλαμοποίησης. Τα «μετριοπαθή» στοιχεία πιστεύουν ότι ο πόλεμος κατά του Ισλάμ δεν έχει ξεσπάσει ακόμα, ότι ακόμα υπάρχει η δυνατότητα αντιστροφής της διαδικασίας και η ανάσχεση της επέκτασης του Ισλάμ – ενώ τα μαχητικά στοιχεία (τόσο οι μαχητές δρόμου, όπως τα μέλη του ΕDL, όσο και οι τρομοκράτες με τον Μπρέιβικ) θεωρούν ότι ο πόλεμος είναι μπροστά τους, ότι η πολιτική τάξη είναι διεφθαρμένη μέχρι τον πυρήνα και ότι τίποτα δεν είναι πιο επείγον από την άμεση αντιστασιακή δράση. Το 2083, ο κύριος τίτλος του τρομο-μανιφέστου του Μπρέιβικ, θεωρείται ως η χρονιά που το Ισλάμ θα έχει νικήσει στον πόλεμο και θα είναι πολύ αργά για να δράσει κανείς. Πρόκειται για μια μεταφορά της περιόδου όπου η Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε μπροστά στις Πύλες της Βιέννης, 400 χρόνια νωρίτερα, «απειλώντας τον ευρωπαϊκό πολιτισμό».

Πολιτισμικός αγώνας 

Σύμφωνα με το Αντι-τζιχάντ κίνημα, το Ισλάμ δεν θα έπρεπε να θεωρείται θρησκεία, αλλά ιδεολογία. Εξισώνουν το Ισλάμ, τον κομμουνισμό και το ναζισμό ως τρεις μορφές ολοκληρωτικής ιδεολογίας. Η μαρξιστική ιδεολογία θεωρείται ένοχη γιατί άνοιξε την πόρτα στη διαδικασία εξισλαμισμού, με στόχο να καταστρέψει το δυτικό κόσμο. 

Ο τρόπος που βλέπουν την Αριστερά είναι αυτός της γαλλικής Νέας Δεξιάς (Nouvelle Droite). Από τη συζήτηση στο πλαίσιο αυτό αντλούν τις απόψεις για τον πολιτισμικό αγώνα και τη μεταπολιτική. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, το 1968 η Αριστερά προσπάθησε να προκαλέσει τον καπιταλισμό και έχασε τη μάχη για την πολιτική και οικονομική εξουσία, ωστόσο κατάφερε να κατακτήσει την πολιτισμική εξουσία. Ο «σκληρός» οικονομικός μαρξισμός κατέρρευσε μαζί με τον υπαρκτό σοσιαλισμό, ενώ ο «μαλακός» μαρξισμός κατάφερε να διατηρήσει το έρεισμά του στους θεσμούς, παράγοντας γνώση και ιδεολογία: εκπαίδευση, έρευνα, πολιτισμό και μέσα ενημέρωσης. Ελέγχοντας την παραγωγή ιδεολογίας, η Αριστερά πέτυχε την ιδεολογική ηγεμονία, το προνόμιο να διατυπώνει προβλήματα και έτσι να ορίζει το πλαίσιο για τους θεμελιώδεις κανόνες και αξίες που έκτοτε διαμορφώνουν την πολιτική σε όλα τα επίπεδα. Τη ρίζα αυτού του «μαλακού», διεισδυτικού μαρξισμού, του «πολιτισμικού μαρξισμού», που υλοποίησε τη «μεγάλη πορεία μέσω των θεσμών», η Νέα Δεξιά βρίσκει στη θεωρία της ηγεμονίας του Γκράμσι και τη Σχολή της Φραγκφούρτης. Οι έννοιες του πολιτισμικού μαρξισμού, ο πολυπολιτισμός και η πολιτική ορθότητα χρησιμοποιούνται από τη Νέα Δεξιά με τον ίδιο τρόπο και προκειμένου να περιγράψουν το ίδιο φαινόμενο.

Στη Σουηδία, οι θεωρίες αυτές προωθεί κυρίως η Nordiska förbundet (η Βόρεια Λίγκα – μια νεοναζιστική δεξαμενή σκέψης που συνδέεται με τον εκδοτικό οίκο Άρκτος), το πόρταλ τους Motpol και η διαδικτυακή κοινότητα Nordisk.nu, στην οποία ο Μπρέιβικ διατηρούσε λογαριασμό. Ο «μεταπολιτικός» αγώνας, ο αγώνας για την διατύπωση των προβλημάτων, των λέξεων, των εννοιών, των κανόνων και των αξιών θεωρείται ως πρόδρομος της πολιτικής, και οι συντάκτες των μπλογκ, μαζί με τα «τρολ» του σχολιασμού, νοούνται ως πρωτοπορία του πολιτισμικού αγώνα. Στη θεωρία της Νέας Δεξιάς, ο αγώνας ενάντια στην «πολιτική ορθότητα» και η υπόγεια προοπτική της ένωσης της άκρας δεξιάς (και τμημάτων της καθεστωτικής δεξιάς) συγκροτούν ένα συνεκτικό πολιτικό σχέδιο.

Πηγή: http://rnbnet.gr/details.php?id=4386&fb_source=message