Ακούστηκε, κιόλας, το τρομερό παράγγελμα Wstawać

του Κώστα Δεσποινιάδη

Ονειρευόμασταν στις άγριες νύχτες

όνειρα βίαια και πυκνά,

ονειρευόμασταν με την ψυχή και το σώμα

να γυρίσουμε, να φάμε, να εξιστορήσουμε.

΄Ωσπου αντηχούσε κοφτά, σιγανά

το παράγγελμα που συνόδευε την αυγή

«Wstawać»

και ράγιζε την καρδιά μας

Τώρα που ξαναβρήκαμε τα σπίτια μας,

τώρα που χορτάσαμε την κοιλιά μας,

και οι αφηγήσεις μας στέρεψαν όλες,

σήμανε η ώρα. ΄Οπου να ’ναι θα ακούσουμε πάλι

το ξενικό παράγγελμα: «Wstawać»

Πρίμο Λέβι, «Η ανακωχή», 11 Ιανουαρίου 1946

Το παράγγελμα Wstawać που αναφέρει ο Πρίμο Λέβι, ένας από τους επιζήσαντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης και συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του συγκλονιστικού Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, Εκδ. ΄Αγρα) ήταν το παράγγελμα «εγέρθητι» στα πολωνικά, που άκουγαν κάθε πρωί οι έγκλειστοι του Άουσβιτς

Το εφιαλτικό παράγγελμα σηματοδοτούσε για τους κρατουμένους την επιστροφή στον καθημερινό, ατέρμονο εφιάλτη της «ζωής» στο στρατόπεδο, το ξεκίνημα μιας ακόμα μέρας που όλοι ήξεραν ότι μπορεί να ήταν η τελευταία τους, και τη διακοπή της μοναδικής ανάπαυλας –του ύπνου– μέσα στην κόλαση του εγκλεισμού. Λίγο μετά την απελευθέρωσή του ο Πρίμο Λέβι «προβλέπει» στο ποίημά του, ότι το παράγγελμα θα ακουστεί ξανά, η κτηνωδία θα επιστρέψει.

Μοιραία θυμήθηκα το ποίημα του Λέβι μετά το γνωστό περιστατικό με το «εγέρθητι» που ακούστηκε στα επινίκια των νεοναζί.

Ο Χορκχάϊμερ στο δοκίμιό του Οι Εβραίοι και η Ευρώπη (μτφρ. Φώτης Τερζάκης, Εκδ. Έρασμος) διατυπώνει τη θέση ότι «όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό, δεν πρέπει επίσης να μιλά και για τον φασισμό» και αναλύει αυτό που κι άλλοι έχουν επισημάνει: ότι ο φασισμός είναι οργανική τάση του καπιταλισμού, που αναδύεται σε συγκεκριμένες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, και όχι «ατύχημα» της ιστορίας.

Γνωρίζουμε ότι σε καιρούς κρίσης, σε εποχές αναταραχών και κοινωνικών εξεγέρσεων, οι οικονομικο-πολιτικές ελίτ ρίχνουν στη μάχη τις εφεδρείες τους, και ο φασισμός είναι η τελευταία τους εφεδρεία και γι’ αυτό η πιο κτηνώδης. Το σχετικά πρόσφατο διαφημιστικό σποτ της Ε.Ε., στο οποίο η νεαρή Ευρώπη, ως κινηματογραφική ηρωίδα του Ταραντίνο περικυκλώνεται απειλητικά από μαύρους, ασιάτες και μογγόλους αλλά πολλαπλασιασμένη και ενδυναμωμένη τους αναγκάζει να αφήσουν τις αιμοσταγείς διαθέσεις και να συζητήσουν σαν πολιτισμένοι άνθρωποι# τι αποδεικνύει άραγε για τους πολιτικούς εγκεφάλους της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης και τις πολιτικές προθέσεις τους;

Σήμερα διαθέτουμε καταγεγραμμένη ολόκληρη της ιστορία του 20ού αιώνα. Ξέρουμε τι έγινε και τι μπορεί να ξαναγίνει. ΄Οποιος κάνει πως δεν βλέπει και πως δεν καταλαβαίνει ας μην παριστάνει μετά τον αθώο του αίματος. Η «Ανακωχή», για να θυμηθούμε ξανά τον Πρίμο Λέβι, δείχνει να τελειώνει. Η οικονομική κρίση, τα στρατόπεδα «φιλοξενίας», κατά την ευφάνταστη οργουελική φρασεολογία, οι στρατιές των απόκληρων που ζουν στο όριο της ανθρώπινης υπόστασης, ο κοινωνικός κανιβαλισμός, η αντιμετώπιση των περιθωριακών και των μεταναστών με όρους υγειονομικούς, το φάσμα της εκμηδένισης ολόκληρων πληθυσμών είναι μερικές μόνο ψηφίδες μιας εικόνας που πλέον γίνεται πεντακάθαρη. ΄Ηδη ακροδεξιοί και φιλελεύθεροι προτείνουν ανοιχτά να επιτραπεί η οπλοφορία, ώστε τα σύγχρονα freikorps –που σχεδόν καθημερινά πλέον επιδίδονται σε αντιμεταναστευτικά πογκρόμ– να αποκτήσουν και θεσμική κατοχύρωση.

Δεν ξέρουμε πώς θα λέγεται ο φασισμός που έρχεται αλλά ξέρουμε τι θα κάνει. Το βλέπουμε ήδη γύρω μας. Ο Μπένγιαμιν, ένα ακόμα από τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, πρόλαβε και μας προειδοποίησε: Αν ο εχθρός νικήσει, ούτε οι νεκροί δεν θα είναι ασφαλείς στους τάφους τους.

Ο μύθος μιλάει για εμάς.