Που πηγαν οι Αγανακτισμενοι?

του L' Assiette Au Beurre

Οι εθνικες εκλογες της 17ης Ιουνιου εληξαν. Τα αμεσα αποτελεσματα τους ειναι γνωστα τοις πασι, καποια αλλα μενει ακομα να τα δουμε. Γενικα δεν συνηθιζω να εκφραζω αποψη για το εκαστοτε γεγονος με καθυστερηση ενος χρονου. Καποια γεγονοτα ομως αποτελουν εξαιρεσεις κι αυτο οχι γιατι θελω να κουνησω αυταρεσκα το δαχτυλο σε ορισμενους φιλους και συντροφους και να τους πω «σου τα λεγα εγω» αλλα γιατι για να κατανοησει κανεις ορισμενα γεγονοτα – οπως αυτο της διαδικασιας των εκλογων – πρεπει παντα να εχει στο νου του οτι εκφραζουν συγκεκριμενα αποτελεσματα κοινωνικων διεργασιων που εχουν μια ιστορικη συνεχεια.

Υπαρχουν, λοιπον, ανθρωποι – λιγοι – που αναρωτιουνται με βαθυ προβληματισμο που πηγαν οι αγανακτισμενοι. Γιατι εξαφανιστηκαν απο το προσκηνιο τοσο ξαφνικα οσο εμφανιστηκαν; Που πηγε εκεινη η – κιβδηλη – ελπιδα που γεννησαν οι διαδηλωσεις των «πλατειων»;

Θα κανω μια αναλυση προσπαθωντας να δωσω απαντηση σε αυτα τα ερωτηματα και συγχρονως προσπαθωντας να ερμηνευσω τα αποτελεσματα των εθνικων εκλογων, καθως θεωρω οτι η ερμηνεια των τελευταιων και η απαντηση των πρωτων ταυτιζονται. Η αναλυση αυτη στηριζεται σε δυο μερη και θεωρω οτι η παρακατω «μεθοδολογια» ειναι αυτη που κανεις θα πρεπει να μεταχειριζεται οταν προσπαθει να αναλυσει ενα εκαστοτε φαινομενο στην πολιτικη επικαιροτητα. Το πρωτο μερος ειναι μια κοινωνικη αναλυση με ολα τα κοινωνικα χαρακτηρηστικα των αγανακτισμενων που μπορω εγω να εντοπισω, ενω το δευτερο αφορα την πολιτικη εκφραση τους.

Απο την αρχη της εμφανισης του, τον Μαη του 2011 το «κινημα» των αγανακτισμενων πολιτων αντλουσε κοσμο απο ολες τις οικονομικο-κοινωνικες ταξεις και τις διαστρωματωσεις τους (με εξαιρεση ισως την μεγαλο-αστικη), ιδιαιτερα οσο οι συγκεντρωσεις του «κινηματος» προχωρουσαν και καταφερναν να κατεβασουν ολο και περισσοτερο κοσμο στις πλατειες. Ομως παρ’ολη την διαταξικοτητα του οχλου τα χαρακτηριστικα που ηγεμονευσαν απο την αρχη των συγκεντρωσεων και γινονταν ολοενα και πιο αισθητα οσο τα ραντεβου των Κυριακων ανανεωνονταν ηταν ξεκαθαρα μικροαστικα. Αυτο εγινε προφανες πολυ γρηγορα στον λογο και στις πραξεις των αγανακτισμενων, τα οποια επηρεαστηκαν με οξυτατη ενταση απο τα ιδεολογηματα που παραδοσιακα βρισκουν ριζες σε αυτο το κοινωνικο στρωμα.

Τα ιδεολογηματα αυτα ηταν ποικιλα τοσο σε περιεχομενο (απο τα πιο «απολιτικ» μεχρι τα πιο «προωθημενα»), οσο και με τον τροπο που αυτα εκφραστηκαν. Ετσι πολυ γρηγορα ειδαμε την πλατεια συνταγματος να διαιρειται με την βοηθεια των καταλληλων πολιτικων χωρων σε δυο υποστρατοπεδα τα οποια συνυπηρχαν οχι παντα αρμονικα. Το «πανω» και το «κατω» συνταγμα.

Τα χαρακτηριστικα ιδεολογηματα των δυο αυτων στρατοπεδων παρεμειναν ξεκαθαρα μικροαστικα αλλα πλεον ο οξυμενος λογος τους, οι διαδικασιες, οι οροι υπαρξης τους μεσα στο ευρυτερο συνολο του αγανακτισμενου οχλου και σε τελευταια αναλυση οι ιδιες τους οι πραξεις προδιδαν οχι μονο τις πολιτικες δυναμεις που καμουφλαρισμενα προσπαθουσαν να δρασουν μεσα σε αυτα και να τα επηρεασουν αλλα και τις καταβολες της ιδιας της συνειδησης των ατομων που τα απαρτιζαν, καθως και σε ποιο «ακρο» αυτη ετεινε. Αυτα ολα αποδεικνυονται με μια απλη καταγραφη των αιτηματων/αποψεων/«προσωπικων ιδεολογιων» (οπως τοσο πολυ αρεσει στους μικροαστους να λενε αναφερομενοι στα ιδεολογηματα που τους εχει φυτεψει η αρχουσα μεγαλοαστικη ταξη και που αναπαραγουν με καθε πιθανο και απιθανο τροπο σε μια δεδομενη στιγμη) που εκαναν την εμφανιση τους στις συνελευσεις των αγανακτισμενων.

Ετσι λοιπον στην κατω πλατεια πολλες φορες ακουγαμε το αιτημα/αποψη για την διαλυση της βουλης και σχηματισμο μιας νεας Εθνοσυνελευσης – συντακτικης/νομοθετικης συνελευσης (μια και το προβλημα ειναι οι νομοι του κρατους). Πολυ συχνα θα γινομασταν μαρτυρες σε ενα καινουργιο ξεχαρβαλωμα της εννοιας της αμεσης δημοκρατιας (μια και εχουμε προβλημα δημοκρατιας και μονο και αφηνουμε στην ακρη το οικονομικο κομματι), θα παρακολουθουσαμε την αναγωγη των διαδικασιων της συνελευσης σε καφενειακους διαλογους, θα παρατηρουσαμε, παρ’ολο τον κατα τα αλλα κοινωνικο χαρακτηρα της διαδικασιας της συνελευσης, την παντελη ελλειψη του «κοινωνικα προσανατολισμενου εαυτου» του Μπουκτσιν ο οποιος εχει αντικατασταθει απο μια πρωτοτυπη προσπαθεια εξωστρεφης εκφρασης του ακρατου μικροαστικου ατομικισμου, κατι που φερνει περισσοτερο σε διαδικασια ψυχαναλυσης [1], καθως επισης θα βλεπαμε την αποθεωση του πασιφισμου σαν βασικο τροπο εκφρασης των οποιων πολιτικων αιτηματων με τον «ειρηνικο χαρακτηρα» της διαδηλωσης να εχει γινει βασικος ορος υπαρξης του «κινηματος».

Ταυτοχρονα ομως, οχι πολυ πιο μακρια, στην πανω πλευρα της πλατειας μπορουσε κανεις να ακουσει μια πολυ πιο «ακραια» συνθηματολογια («κλεφτες, προδοτες πολιτικοι», «να καει, να καει το μπουρδελο η βουλη», κ.λπ.), καθως και μια γενικοτερη οξυμενη πατριωτικη ρητορικη που στοχο ειχε, ειδικα οσο πληθαιναν οι συμμετεχοντες στο «κινημα» και ειδικοτερα στην «ανω πλατεια», να αναβαθμισει τον μικροαστικο πατριωτισμο σε ξεκαθαρο εθνικισμο. Το βασικα εργαλεια σε αυτην την προσπαθεια ηταν απο την μια το μεταναστευτικο που ηδη απο τοτε, λογω καπιταλιστικης κρισης ειχε αρχισει να γιγαντωνεται και να εντεινεται και απο την αλλη η αφηγηση του εθνους-κρατους με θεολογικους ορους.

Γιατι ομως το «κινημα» των αγανακτισμενων πηρε τα παραπανω μικροαστικα χαρακτηριστικα; Γιατι δεν μπορεσε να γινει ενα μαζικοτατο ταξικο εργατικο κινημα που θα μπορουσε να συγκρουστει με τους δικους του ορους με κρατος και κεφαλαιο, που θα μπορουσε εν τελει να δωσει μια πειστικη και αποτελεσματικη για τον ιδιο του τον εαυτο απαντηση στην σαρωτικη επιθεση που δεχεται;

Αυτα τα ερωτηματα θεωρω οτι πρεπει να απαντηθουν αν θελουμε να δωσουμε μια συνολικη απαντηση στο ζητημα και να εξαγουμε με καποια σχετικη ασφαλεια τα οποια πολιτικα συμπερασματα. Για να απαντηθουν ομως θα πρεπει κανεις να κοιταξει ακομα πιο πισω, εναν χρονο πριν την εμφανιση των αγανακτισμενων.

Ειναι 5η του Μαη του 2010 και εχει καλεστει 24ωρη απεργια μετα την ανακοινωση των μετρων του πρωτου μνημονιου. Ειναι η πρωτη φορα εδω και παρα πολλα χρονια που η εργατικη ταξη εχει δηλωσει τετοιο δυναμικο παρον στον δρομο. Πολλοι απο εμας βλεπαν το γεγονος αυτο σαν πιθανη προοπτικη μιας νεας παρουσιας του εργατικου κινηματος που θα μπορουσε να επηρεασει τα πραγματα σε επιπεδο κεντρικου πολιτικου σκηνικου. Δυστυχως η δολοφονια τριων ανθρωπων, εργαζομενων στην τραπεζα της Marfin εμελλε να αποδειξει το αντιθετο.

Μετα τα ντροπιαστικα γεγονοτα της Marfin το εργατικο κινημα υποχωρησε για αρκετο καιρο, τοσο αριθμητικα, οσο και απο αποψη δυναμικης. Η υποχωρηση αυτη της εργατικης ταξης αφησε ολο τον απαραιτητο χωρο στα συμπιεζομενα και προλεταριοποιημενα μικροαστικα στρωματα να ηγεμονευσουν υπερ της στις μελλοντικες πολιτικοκοινωνικες διεργασιες και αριθμητικα και κυριως πολιτικα.

Απο πλευρας των μικροαστων και μεγαλης μεριδας της εργατικης ταξης (παραδοσιακη βιομηχανικη εργατικη ταξη και αστικοποιημενη εργατικη αριστοκρατια) η απαξιωση των δυο βασικων αστικων κομματων και κυριως του ΠΑΣΟΚ ειχε προφανεις αιτιες. Το ΠΑΣΟΚ ειχε υπογραψει την δανειακη συμβαση που στα ματια του μικροαστου ηταν και εν πολλοις ακομα ειναι ο φορεας ολων των δεινων του, ολης της υποτιμησης της υπαρξης του [2]. Η Νεα Δημοκρατια στο μικροαστικο φαντασιακο ηταν αυτη που εστρωσε το εδαφος μεσω του πελατειακου κρατους, του ρουσφετιου και της γενικοτερης κακοδιαχειρησης για την προσφυγη στο ΔΝΤ. Ξεχναν βεβαια ολοι οι μικροαστοι τα οφελη που αποκομισαν απο αυτα ακριβως τα φαινομενα που οι ιδιοι ενισχυσαν. Τα δε κομματα της αριστερας ηταν παραδοσιακα για αυτους (με ορισμενες εξαιρεσεις) χωροι που δεν προσεγγιζαν ουτως η αλλως.

Απο πλευρας εργατικης ταξης η απαξιωση των κομματων της αριστερας ηρθε σταδιακα μετα απο δεκαετιες ηττας σε επιπεδο συνδικαλιστικο, σε επιπεδο κινηματος και σε επιπεδο κεντρικου πολιτικου σκηνικου. Η δε αναρχια απο το ’80 και μετα, με καποιες ελπιδοφορες εξαιρεσεις, δεν ειχε δειξει την πολιτικη ωριμοτητα και ετοιμοτητα που αυτη συνεπαγεται για οργανωση ενος συνδικαλιστικου κινηματος βασης που θα μπορεσει να παραξει μια πολιτικη αντιστασης.

Η παραπανω εξελιξη, δικαιολογημενη κι αν ηταν, ειχε αρνητικες επιπτωσεις αναφορικα με την αναπτυξη της ριζοσπαστικης σκεψης στην κοινωνια και δη στους εργαζομενους με βασικη την σταδιακη υποτιμηση των ιδεολογικο-πολιτικων και θεωρητικων της εργαλειων. Αυτη σε συνδυασμο με την επελαση της ΠΑΣΟΚικης σοσιαλδημοκρατιας του ’80 ειχε σαν αμεσο αποτελεσμα την προωθηση και τελικα την ηγεμονια αστικων-μικροαστικων ιδεολογηματων σε τεραστια κομματια μη-μικροαστικα.

Τελικα αυτο οδηγησε σε μια συλληβδην απαξιωση ολου του πολιτικου σκηνικου και ετσι ο καλυτερος πολιτικος εκφραστης, για τα δεδομενα του καλοκαιριου του 2011, των μικροαστικων στρωματων και μιας μεριδας της εργατικης ταξης ηταν η «πλατεια», αφου κανενα κομμα δεν μπορουσε να ενσωματωσει το πληθος των αγανακτισμενων.

Η τακτικη που ακολουθησαν σχετικα με την προσεγγιση των αγανακτισμενων κομματα της αριστερας (ΣΥΡΙΖΑ, εξωκοινοβουλιο), ορισμενες ομαδες που ανηκουν στον αναρχικο χωρο, καθως και ακροδεξια και φασιστικα μορφωματα (Χρυση Αυγη, ΛΑΟΣ) οδηγησαν τα μικροαστικα χαρακτηριστικα των αγανακτισμενων, σε συνδυασμο παντα με την επιδραση της βιαιης προλεταριοποιησης και συνολικης υποτιμησης της εργατικης δυναμης, σε μια οξυνση η οποια, το 2012 πλεον δεν γινοταν να εκφραστει με μια ακομα «πλατεια». Τα χαρακτηριστικα αυτα πλεον σχηματοποιηθηκαν πιο στερεα και πολιτικα και βρηκαν την εκφραση τους σε επωνυμους πολιτικους χωρους.

Τελικα, η ανοδος του νεοναζισμου (Χρυση Αυγη) και της ακροδεξιας (Καμμενος) απο την μια και του ΣΥΡΙΖΑ απο την αλλη ειναι το λογικο ακρο στο οποιο εφτασαν ολα τα μικροαστικα ιδεολογηματα υπο συνθηκες καπιταλιστικης κρισης (μαζικη και αποτομη υποτιμηση της εργατικης δυναμης,  βιαιη προλεταριοποιηση, εξαθλιωση).

Αυτη ειναι, θεωρω, η κοινη απαντηση στο ερωτημα που τεθηκε στον τιτλο και στο ερωτημα που αφορα την προελευση της ξαφνικης και αποτομης εκρηξης των ποσοστων του ΣΥΡΙΖΑ και της Χρυσης Αυγης. Αυτος, λοιπον, που αναρωτιεται ειτε το ενα ειτε το αλλο δεν εχει παρα να κοιταξει στον καθρεφτη και να ρωτησει τον εαυτο του τι θεση ειχε σε ολη αυτην την διαδικασια. Ηταν με την πλευρα των «γραφικων», των «κολλημενων», των «ψευτοεπαναστατων» που προειδοποιουσαν ηδη απο το καλοκαιρι του 2011 για την σημερινη εξελιξη; Η ηταν με αυτους που ξανα-ανακαλυψαν τον τροχο; Με αυτους που εβαζαν αφεντικο (εστω αυτο το αθλιο, μικρο αφεντικο) και υπαλληλο, εργοδοτη και εργαζομενο μαζι σε ενα κοινο πλαισιο μουτζας και ανεμιζουσας ελληνικης σημαιας;

Ο καθενας ας βρει το θαρρος να αντιμετωπισει τις ευθυνες των επιλογων του.

[1] Αλλωστε για τον ιδιο τον Μπουκτσιν «η ψυχαναλυση σε ολες τις εκφανσεις της καλλιεργει εναν εσωστρεφη «εαυτο» που γυρευει την αυτονομια σε μια εφησυχασμενη ψυχολογικη συνθηκη συναισθηματικης αυταρκειας.»

[2] Βεβαια οχι πολυ αργοτερα χωρες που δεν απευθυνθηκαν στο ΔΝΤ, δεν υπεγραψαν μνημονια, δανειακες συμβασεις, κ.λπ. πηραν ιδιας σκληροτητας μετρα εις βαρος των δικων τους εργαζομενων, πραγμα που για εναν λογικο ανθρωπο αποδομει το επιχειρημα οτι το μνημονιο η το ΔΝΤ ειναι καθαυτα υπευθυνα για την ραγδαια υποτιμηση της εργατικης δυναμης που βιωνει ο ελληνας εργαζομενος.

Πηγή: http://lassietteaubeurre.wordpress.com