Απλά μαθήματα οργάνωσης στο χώρο δουλειάς (μέρος 1ο)

Πηγή και μετάφραση από το γκλόμπινγκ

Το πολύ ενδιαφέρον αυτό άρθρο βρήκαμε στο αναρχοσυνδικαλιστικό site libcom.org. Η μετάφραση έγινε ελεύθερα για να πιάσει καλύτερα την ελληνική πραγματικότητα

Εργάζεσαι ή μόλις έχεις πιάσει δουλειά [σ.τ.μτφ: τρομακτικά δύσκολο τέτοιες μέρες στην Ελλάδα] κάπου και δεν υπάρχει εν ενεργεία κάποια συλλογική εργατική οργάνωση. Τι μπορείς να κάνεις για να οργανωθείς; Ο οδηγός αυτός θα σε βοηθήσει. 

Αυτές τις εποχές που ζούμε δεν υπάρχουν πολλές εργατικές οργανώσεις στους χώρους δουλειάς. Ανάλογα με το που βρίσκεσαι στον κόσμο και σε ποιον κλάδο εργάζεσαι μπορεί να υπάρχει παρουσία κάποιου συνδικάτου ή μπορεί και όχι. Ακόμα κι όταν υπάρχει μπορεί να είναι μια οργάνωση-κορμός που εκπροσωπεί εργαζόμενους με μεμονωμένα προβλήματα, ανίκανη να κερδίσει αιτήματα διοικητικά. Κι ασφαλώς μπορεί να είναι σε αγαστή συνεργασία με τη διοίκηση ενάντια στους εργάτες. 

Σπάνια κι αναπάντεχα λοιπόν, μια συνηθισμένη ερώτηση απ' τους εργάτες είναι “τι μπορώ να κάνω για να βελτιώσω την κατάσταση στη δουλειά μου; μοιάζει αδύνατον, τα αφεντικά είναι πανίσχυρα” 

Προτείνουμε να ληφθούν υπόψη τα παρακάτω: 

Κάνε ερωτήσεις κι άκουσε τις απαντήσεις 

Από που θα ξεκινήσεις; Κάποιοι όταν πρωτονιώσουν ότι τους συμπεριφέρονται άδικα εξοργίζονται και ξεκινούν θορυβώδεις σταυροφορίες ενάντια στο αφεντικό. Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι επικίνδυνο. Η διοίκηση περιφρουρεί με ζήλο την εξουσία της στο χώρο δουλειάς κι όταν αρχίσεις να την αμφισβητείς, γίνεσαι απειλή. Σε πολλούς χώρους δουλειάς, απ' τη στιγμή που θα αμφισβητήσεις την εργοδοσία, γίνεσαι μπελάς στα μάτια της. Εάν δεν είχες σηκώσει ποτέ μπαϊράκι στο παρελθόν, μπορεί να σοκαριστείς, να πληγωθείς ή και να εξοργιστείς απ' το πόσο γρήγορα η εργοδοσία θα στραφεί εναντίον σου. Αυτός είναι ένας καλός λόγος να είσαι διακριτικός όταν ξεκινάς να μιλήσεις με άλλους. 

Μίλα με τους συναδέλφους σου 

Ρώτησέ τους τι πιστεύουν σχετικά με το τι γίνεται στη δουλειά. Τι πιστεύουν για τα προβλήματα που σε απασχολούν; Ακου τι έχουν να πουν και οι άλλοι, πάρε τις απόψεις και τις γνώμες τους. Πολλοί αντιλαμβάνονται τον οργανωτή σαν αγκιτάτορα, σαν λαοπλάνο (και υπάρχουν στιγμές που ο οργανωτής πρέπει να είναι κι έτσι), αλλά ο καλός οργανωτής πρώτ' απ' όλα είναι κάποιος που κάνει καίριες ερωτήσεις και ακούει καλά τους άλλους. Έχοντας ακούσει καλά, θα πρέπει να είσαι σε θέση να εκφράζεις όχι μόνο τις δικές σου απόψεις και συναισθήματα αλλά και των συναδέλφων σου. Οι βασικές έγνοιες μπορεί να είναι σωστές αλλά δεν είναι πάντα έτσι. Μπορεί μερικές φορές οι έγνοιες τους να είναι αντιδραστικές, όπως π.χ να μη θέλουν μετανάστες συναδέλφους. Γι' αυτό θα πρέπει να είσαι προσεχτικός, όλες οι έγνοιες των συναδέλφων δεν είναι κατ' ανάγκην προοδευτικές.

Κράτα σημειώσεις 

Κράτα μια λίστα με τις έγνοιες των εργατών καθώς και κάθε σημαντικό περιστατικό στο χώρο δουλειάς όπως π.χ κάποιο ατύχημα, κάποια πειθαρχική ή ακόμα και απειλητική συμπεριφορά από τον εργοδότη. 

Μάθε για το παρελθόν 

Μάθε αν υπήρξαν στο παρελθόν κι άλλες προσπάθειες να οργανωθούν οι εργάτες. Μπορεί κάποτε να υπήρχε συνδικάτο που κατέρρευσε. 

Διάβασε γενικά για την οργάνωση στο χώρο δουλειάς και πράματα που έμαθαν εργαζόμενοι με την πείρα... [σ' αυτήν τη διεύθυνση μπορείς να βρεις στ' Αγγλικά πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Για προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσεις δες σ' αυτό το φόρουμ για διάφορα ζητήματα] 

Προσπάθησε να βρεις συμμάχους 

Είναι σχεδόν αναπόφευκτο ότι θα υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τέτοια προβλήματα σε σχέση με άλλους, και λίγοι απ' αυτούς θα έχουν τη θέληση να πάρουν πρωτοβουλίες. Αυτοί οι λιγοστοί άνθρωποι θα είναι ο αρχικός πυρήνας της “οργάνωσής σου”. Θα χρειαστεί να πιεις καφέ ή να πας για φαγητό με τους δύο πιο ενδιαφέροντες συναδέλφους, να γνωριστείτε ο ένας με τον άλλον και μετά να ρωτήσεις “τι γνώμη έχεις γι' αυτό;” Αν πράγματι είναι έτοιμοι να κάνουν κάτι κι όχι μόνο να παραπονιούνται, τότε είσαι σχεδόν έτοιμος να αρχίσεις να οργανώνεις την κατάσταση. 

Χαρτογράφησε τον χώρο δουλειάς 

Η γνώση είναι δύναμη ή τουλάχιστον είναι η αρχή της δύναμης. Θα πρέπει να μάθεις τα πάντα για το χώρο δουλειάς και τον εργοδότη σου. Αυτό μακροπρόθεσμα είναι μια συνεχής διαδικασία εκμάθησης. Μάθε τα πάντα για την εταιρεία που δουλεύεις: Έχει περισσότερα από ένα εργοστάσια/καταστήματα/γραφεία; Πόσοι εργάτες δουλεύουν; Ποιος είναι ο ιδιοκτήτης; Οι εταιρείες υποχρεούνται να δημοσιεύουν τους ισολογισμούς τους οπότε βρίσκοντας την αντίστοιχη δημοσίευση [μπορείς να κάνεις έρευνα στο ίντερνετ, εφημερίδες κλπ] θα έχεις μια χρήσιμη πληροφορία στα χέρια σου. Προσπάθησε να φτιάξεις έναν πίνακα της εταιρείας και των ανθρώπων που δουλεύουν σ'αυτή – π.χ ένα μεγάλο πρόβλημα μπορεί να είναι οι εργάτες να μη δουλεύουν νόμιμα. Κάποιοι μπορεί να έχουν προβλήματα με την προσφυγική τους ιδιότητα κλπ. 

Ξεκίνα την έρευνα στο δικό σου το τμήμα. Η διοίκηση έχει από καιρό αντιληφθεί την αξία της δημιουργίας Ανεπίσημων Ομάδων Εργασίας*, τη φυσική τους οργάνωση και τους χαλαρούς δεσμούς τους. Πράγματι, βασική γνώση στην εκπαίδευση μάνατζμεντ είναι η ανάπτυξη δράσεων που μεταβάλλουν την ψυχολογία στους χώρους δουλειάς. 

Π.χ η πολυεθνική United Parcel Service (UPS) έχει αναγάγει τις τεχνικές ψυχολογικής χειραγώγησης σε μια πολύ λεπτή τέχνη. Το εγχειρίδιο εκπαίδευσης των διευθυντών που έχει τίτλο “Σχεδιασμός Σφαιρών Επιρροής” δείχνει πώς να χαρτογραφείται ο χώρος δουλειάς προκειμένου να γίνουν διακριτές οι Ανεπίσημες Ομάδες Εργασίας, να απομονώνονται οι φυσικοί οργανωτές και ηγέτες σ' αυτές τις ομάδες, να γίνεται εκμετάλλευση των αδύναμων δεσμών και εν τέλει, η διάλυση των ομάδων αν δεν προσφέρουν πλεονέκτημα στη διοίκηση. 

Παρόλο που οι περισσότερες εταιρείες δεν έχουν αναπτύξει τέτοια οργουελική στρατηγική όπως η UPS, πολλές χρησιμοποιούν παρόμοιες μεθόδους. Μετατίθενται συχνά οι ομιλητικοί εργάτες, οι υποκινητές και οι οργανωτές; Μήπως προάγονται σε διευθυντικές θέσεις ή απομονώνονται προκειμένου να πειθαρχήσουν; Μήπως οι ομάδες εργασίες διαλύονται και αναδιοργανώνονται περιοδικά; Μήπως η διαρρύθμιση του χώρου δουλειάς αλλάζει προκειμένου να δυσκολεύει η επικοινωνία ανάμεσα στους εργάτες; 

Περιφέρεσαι γενικά μέσα στο χώρο δουλειάς; Ποιος μπορεί και ποιος όχι; Επιλέγονται συγκεκριμένα άτομα για δημόσια πειθαρχική παρατήρηση; Πώς αυτό επηρεάζει το υπόλοιπο εργατικό δυναμικό; Νιώθεις ότι βρίσκεσαι συνεχώς υπό παρακολούθηση; Έπιασες το νόημα. Όλα τα παραπάνω μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να σπάσει η ενότητα, η επικοινωνία ανάμεσα στους εργάτες μέσα στο χώρο δουλειάς. Παρεμπιπτόντως αυτού του είδους η εκπαίδευση δεν καθιστά τον διευθυντή μας άτρωτο ούτε υποβαθμίζουν τις προσπάθειές μας (παρόλη την εκπαίδευση των διευθυντών της, οι εργάτες της UPS είχαν κερδίσει σε μια μαζική απεργία τον Αύγουστο του 1997). 

Ας υποθέσουμε ότι έχεις ένα πολύ σημαντικό μήνυμα να περάσεις στους συναδέλφους αλλά δεν έχεις το χρόνο ή τις δυνατότητες να φτάσειςσε κάθε συνάδελφο. Αν καταφέρεις να φτάσεις στους φυσικούς οργανωτές και τις Ανεπίσημες Ομάδες Εργασίας και να τους πάρεις με το μέρος σου να είσαι σίγουρος ότι το μήνυμα θα πάει σε όλους. Απ' τη στιγμή που οι φυσικοί οργανωτές ταυτοποιηθούν και συμφωνήσουν να συνεργαστούν μαζί σου, είναι δυνατό να δημιουργήσεις ένα δίκτυο το οποίο μπορεί να έχει σημαντική ισχύ και επιρροή. 

Οι Ανεπίσημες Ομάδες Εργασίας έχουν το πλεονέκτημα ότι δημιουργούν συγκεκριμένες μορφές αφοσίωσης μεταξύ των μελών τους. Μπορείς να σχεδιάσεις πάνω σ' αυτή την αφοσίωση για δημιουργήσεις ενιαία στρατηγική για προβλήματα και να εκμεταλλευτείς την φυσική τάση των ανθρώπων να ακολουθούν τους κοντινούς τους ανθρώπους. 

Πέρα απ' το να δουλεύεις με τους οργανωτές, πρέπει να σχεδιάσεις και γι' αυτούς που είναι μοναχικοί. Είναι παραπάνω από πιθανό η απάθειά τους, η απομόνωσή τους ή ακόμα και η αντιπάθειά τους προς τον συνδικαλισμό να προέρχεται από προσωπικά συναισθήματα αδυναμίας και φόβου. Αν υπάρξει επιτυχημένη συλλογική δράση και εδραιωθεί μια αίσθηση ασφάλειας στη δράση της ομάδας, τέτοια συναισθήματα μπορεί να μειωθούν. 

Αν υπάρχει κάποιος δύσκολος χαρακτήρας στο χώρο δουλειάς που απειλεί σοβαρά την ενότητα, μη φοβηθείς να χρησιμοποιήσεις τις κοινωνικές πιέσεις που χρησιμοποιούν οι ομάδες για να επαναφέρουν κάποιον στο σωστό δρόμο. Αυτό αφορά και τους προϊστάμενους, ιδιαίτερα εκείνους που τους αρέσει να σκέφτονται ότι είναι φίλοι με όλους. 

Η ισορροπία δυνάμεων 

Η ουσία για ένα τέτοιο χώρο εργασίας λοιπόν είναι να γείρετε την ισορροπία δυνάμεων σε όφελος του εργαζόμενου. Μια τέτοια ισορροπία μπορεί να κερδίσει π.χ σε συγκεκριμένα παράπονα. Αν τα παράπονα παραμένουν ατομικό ζήτημα ή γίνεται ευθύνη των εκλεγμένων συνδικαλιστών, η φυσική οργάνωση και η αφοσίωση ανάμεσα στις ομάδες εργασίας χάνεται. Σε τέτοιες συνθήκες χάνεται και η πιθανότητα για ικανοποίηση παραπόνων. 

Ωστόσο, όταν χρειαστεί οι ομάδες εργασίας να κάνουν επίδειξη ενότητας, υπό την απειλή ότι μπορεί να πάει πίσω η παραγωγική διαδικασία, αυτό μπορεί να είναι αρκετό να αναγκάσει την εργοδοσία σε συμβιβασμό. Η ικανοποίηση παραπόνων μπορεί να επιτευχθεί όταν η διεύθυνση καταλάβει ότι το παράπονο δεν είναι πια υπόθεση ενός μεμονωμένου εργάτη, αντίθετα αφορά όλους τους εργάτες και θα παραμείνει πρόβλημα μέχρι να επιλυθεί. 

*Ανεπίσημη ή Πρωταρχική Ομάδα Εργασίας είναι μια ομάδα ανθρώπων που δουλεύουν καθημερινά μαζί, με κατα πρόσωπο επικοινωνία μεταξύ τους, τοποθετημένων λόγω τεχνολογίας και εξωθημένων προς την κοινωνικοποίηση εξαιτίας των αναγκών της παραγωγής. Είναι στην κυριολεξία μια οικογένεια στη δουλειά διαμορφωμένη τόσο από αγάπη όσο και από μίσος, από συγκρούσεις αλλά και κοινά συμφέροντα. Πειθαρχεί τα μελή της συνήθως με απομόνωση και δημόσια διαπόμπευση, έχει ηγεσία που έχει αναδειχθεί φυσικά, παίρνει αποφάσεις στον άμεσο χώρο δουλειάς και μπορεί να επηρεάσει τη ροή της παραγωγής.

Stan Weir – The Informal Work Group